VỀ ĐỨC TRUNG THỰC

Trung thực là chương đầu của Sách Minh triết 

Nguyễn Khắc Mai

TMT: Xưa, kẻ khéo thi hành đạo thì không dạy cho dân trở nên xảo trá, mà giữ cho dân sống thuần phác, trung thực. Chính quyền ưa dùng thủ đoạn, trí trá sẽ càng làm dân không phục mà đối phó bằng các loại thủ đoạn. Cho nên dùng trí trá trị nước chính là phá nước; dùng đức trung thực trị nước tức là phúc cho nước (Chương 65 – Thuần đức, ĐĐK, Lão Tử) .

          Đức trung thực là một đức gốc của con người, của nhân loại, của xã hội. Cái Đức tính này có nguồn gốc sinh học và văn hóa là TÍN 信 . Chữ tín, người xưa viết bên trái là kí hiệu con người với chữ nhân đứng 亻. Bên phải là bộ ngôn 言 . Ý nghĩa rất sâu sắc. Tín là tư duy, là ngôn ngữ của con người thì. cái đức tính đầu tiên và quan trọng nhất là chính xác, là đúng như sự vật, như con người, như hiện tượng. Ví dụ người nguyên thủy khi đi săn truyền tin cho nhau: “có con nai”, mà lại nói thành “có con rái”. Con nai to, sống trong cánh rừng có độ dốc nhỏ, bằng phẳng, rộng. Còn con rái sống dưới nước, bắt cá. Tưởng tượng cuộc săn sẽ rối loạn như thế nào! Cho nên người xưa nói “ngôn tất tiên tín”, nghĩa là lời nói trước hết phải xác tín (tin cậy được).

          Xã hội phát triển, con người mở rộng sự giao lưu với nhau, người ta đi đến cái triết lý cũng là nguyên tắc, đạo đức: “Dĩ quốc dân giao dĩ tín”, nghĩa là lấy sự xác tín để giao lưu với nhau trong nước. Cứ tưởng tượng việc đổi chác mua bán, cân đong đo đếm không xác tín thì xã hội sẽ rối lộn tùng phèo đến thế nào!

          Các dân tộc có văn hóa đều xác lập chữ TÍN này một cách thiêng liêng. Xin lưu ý văn hóa và văn minh. Vì có những kẻ văn minh nhưng đánh mất đức TÍN, trái lại nhiều dân tộc ít văn minh nhưng chữ tín của họ thật đẹp đẽ, nhân văn.

          Nguyễn Trãi nói: “Tín vi quốc bảo”. Đức tin, sự chính xác, là của quý của Đất nước.

          Văn hóa un đúc dần từ nguyên tắc sinh học vã xã hội của chữ TÍN trở thành đức tính tốt đẹp là lòng trung thực. Giữ lòng trung thực là giữ văn hóa, giữ nhân cách. Nhân cách có thể hiểu đơn giản là cách sống, cách ứng xử của con người cho ra con người. Nếu không người ta gọi là thú cách. Người Việt rất tinh tế nói về điều này trong câu ca dao:

                              “Nói lời phải giữ lấy lời,

                             Đừng như con bướm đậu rồi lại bay”.

          Ta chú ý chữ con bướm!

          Các gia đình có văn hóa luôn biết dạy dỗ con em lòng trung thực.

          Một con người, một cộng đồng, một xã hội đánh mất chứ TÍN, đánh mất lòng trung thực là đã đi tới sa đọa về văn hóa. Con người do đi tìm những lợi ích thiển cận, thấp hèn, nhất thời đã đánh mất đức trung thực.

          Cho nên hệ thống nhà trường là nơi xã hội hóa cái giá trị trung thực của xã hội. Nền giáo dục vi phạm đức trung thực là nền giáo dục suy đồi.

          Trong kinh tế, trong thương trường, xưa nay đều đề cao chữ TÍN, lòng trung thực. Người xưa nói:

                                      Tin nhau, buôn bán cùng nhau,

                             Thiệt hơn hơn thiệt, trước sau như lời.

          Nhưng con người tham lợi bất chính hoặc có mưu đồ xấu xa như bọn thương lái Tàu vẫn đi lường gạt! Cơ chế thị trường văn minh biết giữ gìn sự trung thực. Hành động của thương gia Tàu bán hàng “đểu” cho Mỹ và cho mọi đối tác thực sự là suy đồi văn hóa.

          Về Đức TÍN và đức trung thực ở tầm quốc gia thì phải rất suy ngẫm câu nói của Các Mác: Khi một chính phủ duy trì sự lừa dối thì dân chúng hoặc trở thành một nhóm mê tín chính trị, hoặc hoàn toàn quay lưng với cuộc sống quốc gia, biến thành đám người chỉ sống với cuộc đời riêng tư... (Xin xem Các Mác Ăng Ghen toàn tập, T. I, tr. 105, Nxb. Chính trị Quốc gia). Cho nên tất cả các Chính phủ, các Đảng chính trị hiện đại đều rất coi trọng đức TÍN, đức trung thực trong đường lối chính trị, trong chính sách và luật lệ của mình. Bất cứ ai vi phạm đức gốc đó đều phải trả giá đắt.

          Nuôi dướng Đức Tín, Đức Trung thực phải trở thành vấn đề Lớn của quốc gia, Dân tộc, phải trở thành Nhân cách của mỗi người. Sau 75, người Nam bộ khá nhạy cảm nên họ lập tức cho ra đời một dự báo nay đã trở thành sự thật đắng xót: ”Nói zậy mà không phải zậy”.

          Sự suy đồi sa đọa về nhân cách con người, về đạo đức xã hội, những rối loạn thang giá trị hiện nay, sự khủng hoảng tổng thể hiện nay…đều có liên quan chặt chẽ đên việc các hệ thống làm giường mối cho Dân tộc, cho Đất nước đã đánh mất đức trung thực.

          Hãy làm cho chính trị thật là “chính”, không được dối trá lường gạt. Hãy làm cho kinh tế thực sự là công việc “kinh bang, tế thế” nghĩa là dựng nước, cứu đời, không chỉ là lừa đảo kiếm lời. Hãy làm cho khoa học, giáo dục, văn chương, nghệ thuật đều trở thành thức ăn tinh thần nuôi dưỡng lòng trung thực. Có cố kết được xã hội, làm thăng hoa con người hay không, phải coi trọng đức trung thực trong mọi chủ trương, chính sách, luật pháp, đường lối nội trị, ngoại giao, trong mọi mối quan hệ giao tiếp, đặc biệt là quan hệ giữa Chính quyền và người Dân. Cái ví dụ đau lòng nhất, là người lãnh đao cao nhất của hệ thông chính trị thì khẳng định, trăm năm nữa biết có chủ nghĩa xã hôi thật sự hay không. Nhưng vẫn thông qua Hiến pháp tiến lên CNXH!.

          Không thể cứ hành xử mãi theo lối “nói zậy, mà không phải zậy”.