THÔN MINH TRIẾT

NHẤT UYÊN PHẠM TRỌNG CHÁNH

LE ROMAN DE LA ROSE

GUILLAUME DE LORRIS và JEAN DE MEUN

KIỆT TÁC THI CA NƯỚC PHÁP THỜI TRUNG CỔ

Chuyển ngữ thơ lục bát

Chân dung dịch giả

THI CA KHÚC II

TÓM LƯỢC: Gõ cổng, nàng Phù Dung tiếp đón, giới thiệu. Vào gặp Hoan Lạc chủ nhân khu vườn và buổi hội ngộ xã hội quý tộc . Gặp Dịu Nhãn, Thần Tình Yêu. Tiếp xúc với ca sĩ Hoan Hỉ, và các giai nhân Thanh Nhã, Đẹp Xinh, Giàu Sang, Hào Phóng, Thật Thà, Thanh Xuân.

Tôi chưa gặp ai hỏi thăm, 501

Thì tôi chưa thể vào trong khu vườn.

Có lẽ tôi chưa biết đường,

Vì vườn chẳng lẽ nào không lối vào.

Chỉ vì chẳng biết ra sao,

Con đường và lối cổng vào bên trong.

Chẳng có người để hỏi thăm,

Vì tôi mãi đứng lặng câm một mình.

Lòng tôi lo lắng phân vân,

Đến khi ý nghĩ đến trong tôi nào.510

Vườn đẹp chẳng có lối vào ?

Không thang trèo, chẳng đường vào bên trong ?

Tôi rão bước tìm nhanh chân,

Vòng quanh tường một lối thông con đường.

Chung quanh bao bọc vách tường.

Khu vườn xây bởi vòng thành hình vuông.

Tôi tìm được lối vào vườn,

Một cổng hẹp nhỏ con đường vào trong.

Ngoài ra chẳng lối khác thông,

Tôi bắt đầu gõ cổng, và dừng xem sao.520

Tôi đập mạnh nhiều lần vào,

Và ngừng xem có ai nào lắng nghe.

Xem có ai nghe đi ra,

Hồi lâu, người mở cổng nhà, cửa con.

Cổng rào trồng bằng cây duyên.

Cô gái quý phái đẹp xinh dịu dàng.

Mái tóc nâu màu thau đồng,

Làn da mượt mịn trắng hồng gà con.

Vầng trán sáng, đôi mi thanh,

Giữa hai đôi mắt cũng không nhỏ nào. 530

Cũng không rộng, không to cao,

Chiếc mũi đầy đặn thẳng vào dung nhan.

Mắt sắc sảo tựa chim ưng.

Quyến rũ, thèm khát, cái nhìn tinh ranh.

Hơi thở êm ái trong thanh,

Làn da mặt trắng, sắc dung hồng hào.

Miệng xinh nho nhỏ môi đào,

Chiếc cẳm duyên dáng xuyến xao đồng tiền. 540

Chiếc cổ cao thanh trắng ngần.

Hơi to và ngấn cổ trông cao dài.

Chẳng tàn nhan, chẳng nốt ruồi,

Như nàng xinh đẹp tuyệt vời Nhã Ca.*

Thành Jésusalem ngày xưa,

Bàn tay êm ái, mượt mà lướt êm.

Da nàng trắng như tuyết băng.

Tuyết vừa mới đậu trên cành buông rơi.

Khi cơn mưa tuyết bên trời,

Thân hình đầy đặn dáng người thanh thanh.

Khó tìm trên khắp cõi trần,

Thân hình xinh đẹp cô nàng nào hơn. 550

Nàng mang vòng vương miện cong,

Sắc màu hoa kết long lanh nạm vàng.

Vương miện kim tuyến sợi vàng.

Chẳng ai có món nữ trang tuyệt vời.

Cả năm chẳng đủ tả lời,

Trên vương miện đóa hồng tươi kết vòng.

Lặng lẽ, dáng điệu cao thanh.

Trên tay nàng vẫn còn cầm chiếc gương.

Tóc thắt bính chiếc nơ xinh,

Hai tà áo chật căng phồng cánh tay. 560

Áo đẹp xinh vừa vặn thay,

Để tránh ánh nắng, che tay mịn màng,

Đôi găng trắng nuột nà sang,

Áo bằng vải đẹp xứ Gand xanh màu.*

Một dây nhỏ kết phía sau.

Điểm tô trang trang nhã thêm vào sắc hương.

Nàng chẳng thể bận tâm hơn,

Một khi thắt bím, môi son má hồng,

Mang y trang với vòng vàng,

Nàng sống trọn vẹn sắc son một ngày. 570

Thời gian sống đẹp vui thay,

Chẳng một lo lắng mảy may trong lòng.

Chẳng gì bận tâm rộn ràng,

Ngoài điều cao quý trên bàn điểm trang.

Khi mở cánh cổng khu vườn,

Nàng xuân nữ đã sẵn sàng đón tôi.

Cám ơn nàng tôi tạ lời,

Và tôi hỏi tính danh người thanh xuân.

Trông tôi, nàng chẳng ngại ngùng,

Chẳng chối từ, ánh mắt nhìn kiêu sa. 580

Chẳng xem thường, thốt lời hoa,

Trả lời nàng nói : « Tôi là Phù Dung,*

Người quen biết vẫn gọi tên,

Tôi người giàu có, uy quyền chốn đây,

Sống đời vui với hằng ngày,

Chẳng có gì để tôi nay bận lòng.

Sống đời vui vẻ thong dong,

Chải chuốt mái tóc má hồng sắc hương.

Tôi là người yêu, bạn tình,

Của chàng Hoan Lạc hiền lành dễ thương. 590

Là chủ nhân của khu vườn,

Từ đất An Lộc Sơn chàng đến đây,*

Đầu tiên mang đến đất này,

Giống hoa trái tốt tươi, cây trong vườn.

Đến khi cây lớn tốt xanh,

Hoan Lạc xây cất chung quanh tường thành.

Bức tường người đã thấy trông,

Chàng đã điêu khắc, vẽ tranh bức tường.

Các hình ảnh kể sự tình,

Những điều chẳng đẹp chẳng lành, khó thương, 600

Và đầy thê thảm đau buồn,

Mà người đã tỏ tường trong cuộc đời.

Chàng thường đến giải trí chơi,

Họp bạn nghỉ mát vui ngồi bóng râm.

Hoan Lạc và các bạn thân,

Sống niềm hạnh phúc bạn cùng cuộc chơi.

Lúc này họ còn đó thôi,

Hoan Lạc còn lắng nghe lời đùa nô,

Chim sơn ca hót líu lo,

Chim sáo sậu với các loài chim con. 610

Nơi đây chơi các trò chung,

Với bạn bè sống trong cùng niềm vui.

Chẳng nơi nào khác hơn thôi,

Chẳng đâu thể có cuộc chơi vẹn toàn.

Những người thanh lịch trong vườn,

Chẳng bao giờ thấy ở trên cõi trần,

Bạn hữu Hoan Lạc kết thân,

Cuộc chơi huyên náo, vui chung bao trò. »

Nghe Phù Dung kể nguyên do:

« Phù Dung nương tử kể cho tỏ tường 620

Riêng tôi chẳng chi ngại ngùng,

Hoan Lạc cao quý, tôi lòng ngưỡng trông.

Mong kết bạn hữu thiết thân,

Cùng nhau gặp gỡ vui trong nơi này.

Khu vườn này, hạnh ngộ đây,

Lòng tôi cũng muốn sum vầy vui chung.

Mong gặp chàng trước chiều buông,

Tôi mong gặp gỡ, kết liên bạn bè.

Thật là cơ hội mới về,

Kết thân người trí, cận kề thanh cao. » 630

Tôi đi vào, chẳng lời nào,

Qua cánh cổng mở, đón chào Phù Dung,

Lòng tôi hớn hở vui mừng,

Bước qua cổng nhỏ vào trong khu vườn.

Tôi thật vui sướng hài lòng,

Lòng tôi tưởng tượng thiên đường trần gian.

Chốn đầy vui thú dịu êm,

Dường như là chốn đ̣ia đàng siêu nhiên.

Vì chẳng có nơi nào hơn,

Thiên đường nào được như bằng nơi đây. 640

Vui vẻ bằng chốn nơi này,

Khu vườn tôi thấy lòng đầy hân hoan,

Tiếng chim ca hót vang vang,

Khắp nơi vang tiếng cung đàn thanh ca.

Hót nơi đây chim sơn ca,

Nơi kia chim giẻ, nọ là đa đa.*

Như một trường học đồng ca,

Bầy hồng tước, với cả nhà bồ câu,*

Chim kim oanh, chim yến âu,

Chim sơn ca với chim sâu sáo hè. 650

Kìa chim chiền chiện bay về,

Nơi khác chim lắng im nghe chẳng buồn,

Sau khi mệt nhọc hót luôn,

Chim cưỡng, chim sáo vẫn còn hân hoan.

Nghĩ mình ca hót hay hơn,

Các loài chim khác trong trường ca thanh.

Nơi khác lời chim két xanh,

Các loài chim khác trong lùm bụi cây,

Trong khu vườn làm tổ này,

Thong dong tiếng hát ca hay của mình.660

Thật là một chốn đẹp xinh,

Đủ loài chim chóc tôi từng kể ra.

Tiếng hát líu lo chan hoà,

Như thiên thần cất tiếng ca vang lừng.

Tôi nghe vui thú trong lòng,

Chưa bao giờ chốn người trần nghe vang.

Có tiếng trong sáng dịu dàng,

Nghe ra chẳng phải tiếng đàn chim non.

Tiếng ca thánh thoát véo von,

Âm thanh bay lượn trong vườn cây xanh.670

Như tiếng nhân ngư biển ngàn,

Tiếng ca trong, tiếng mơ màng thần tiên.

Có tiếng trầm nhẹ mong manh,

Chẳng là tiếng hót trong lành nghe vang.

Tiếng cố gắng con chim non,

Còn đang học hót trên cành xuân ca.

Chẳng rời tổ chẳng thấy ra,

Nhưng nghe tiếng hót biết là chim non.

Một màu xanh tươi lá vườn,

Mà lòng thú vị êm đềm thật vui. 680

Đến độ thấy thật tuyệt vời,

Một niềm xúc cảm ngập nơi tâm hồn.

Một niềm vui thú chưa từng,

Bước vào khung cảnh vô cùng trong thanh.

Và tôi thầm cảm ơn lòng,

Nàng Phù Dung giúp vào trong cõi này.

Cho tôi trạng thái mê say,

Lòng muốn vui vẻ kết bầy bạn thân.

Vì nàng mở cửa tiếp tân,

Cổng vào khóa kín khu vườn thanh xuân. 690

Bao điều sẽ đến tôi làm,

Mà tôi sẽ kể, tôi thăm thế nào.

Vai trò Hoan Lạc ra sao ?

Bạn tình chàng sẽ thế nào cùng tôi ?

Tôi chẳng muốn dài dòng thôi,

Tôi sẽ kể lại chuyện nơi khu vườn.

Thế nào lột tả thật chân,

Thế nào tôi viết nên vần,

Mà lòng tôi muốn tả trong từng hồi.

Chẳng muốn ai hỏi lại tôi,

Đàn chim đang hót những lời dịu êm. 700

Chim sơn ca hót dẫn đàn,

Khúc tình yêu khúc mơ màng thanh ca.

Bài ca cung điệu thiết tha,

Tiếng cao, tiếng thấp hát hoà vọng vui.

Điệu ca thanh chẳng để cười.

Nhẹ nhàng cung điệu tươi vui trong lòng.

Tiếng ca nhẹ nhàng mùa xuân.

Sau thời gian chú ý lòng nghe chim.

Và tôi đã đến bên thềm,

Gặp chàng Hoan Lạc tôi lòng ước mong. 710

Tôi nghe ngưỡng mộ tấm lòng,

Thái độ chàng những bạn thân thế nào ?

Tôi vào lối phải đường vào,

Khu vườn trồng húng thơm, bao thì là.

Nhanh thấy Hoan Lạc trước nhà,

Tôi đã đến chốn riêng ra mắt người,

Nơi hội ngộ các cuộc chơi,

Cùng chàng bạn hữu bao người thanh tao.

Hoan Lạc tổ chức mời vào,

Tôi đã nhận thấy biết bao anh tài. 720

Tôi đã nhận ra biết rồi.

Dáng người cao đẹp trang đài thanh oai.

Ăn mặc chải chuốt tựa nơi,

Chốn thiên thần cánh tuyệt vời cao xa.

Người trần gian chẳng thế là,

Dáng người thanh nhã mặn mà sắc hương.

Với những người tôi tiếp tân,

Cùng nhau nhảy múa trong vòng hân hoan.

Một phu nhân đã gọi tên,

Mời nàng Hoan Hĩ hát lên cho mình, 730

Nàng vui điệp khúc trữ tình,

Chẳng lời ca đẹp não nùng nào hơn.

Tiếng ca kỳ diệu nghe vang,

Giọng nàng trong sáng dịu dàng tươi thanh.

Nàng chẳng thô thiển dáng xuân,

Thân hình cong uốn nhịp nhàng lời ca.

Dậm chân theo điệu hát đùa,

Vì nàng quen với đồng ca mọi người.

Bạn bè cùng vui vẻ mời.

Quen nghề chuyên hát bài vui yêu cầu,740

Nàng thường tự nguyện khởi đầu,

Khi người ca múa bắt đầu vòng quay.

Những nàng ca múa đẹp thay,

Những vòng hình đẹp đôi tay trang đài.

Dịu dàng trên cỏ xanh tươi,

Chung quanh còn thấy : đây người Tiêu Lang,

Người Du Tử, người Xiếc Chuyền,

Người ca Thi Sử trường thiên điệu vần.

Người hát ca điệu Loraine,*

Vì Loraine múa ca vòng thật hay. 750

Khắp vương quốc đều mê say.

Chán xem nhảy sạp thân cây bảng dài,

Lại xem người múa xiệc thôi,

Bàn tay thiện nghệ trổ tài trò chơi.

Nhịp nhàng đẹp mắt cuộc vui,

Ném cao chiếc trống con rồi bắt nhanh,

Một ngón tay, chẳng hụt chân.

Hoan Lạc với các giai nhân cung vòng.

Chàng nhảy chính giữa bên trong.

Hai nàng xinh xắn kề gần một bên.760

Tóc thắt bính thật đẹp xinh,

Không thể nói hết dáng duyên của nàng.

Khi nhảy múa trong vòng tròn,

Gặp nhau trang trọng dịu dàng tay trao.

Khi cả ba gần gặp nhau,

Vai kề vai sánh tâm giao mái đầu.

Tiến gần môi hướng về mau,

Tưởng rằng họ đã hôn nhau nhẹ nhàng,

Nụ hôn khuôn mặt dịu dàng,

Biết rằng họ chỉ uốn mình bên nhau. 770

Đứng im, biết tả làm sao,

Rất lâu tôi mới đi vào bên trong.

Nhìn người cố gắng sức mình,

Để nhảy thật đẹp châu thân quay vòng.

Tôi đứng mãi mê ngắm nhìn,

Chiêm ngưỡng điệu múa quay vòng đến khi.

Một phu nhân nhảy rất vui,

Nhận ra tôi vốn là người biết quen.

Nàng là Thanh Nhã gọi tên,

Vốn người tài sắc vẹn toàn thanh cao. 780

Trời ghen với số má đào.

Thanh Nhã mừng gọi tôi vào cuộc chơi.

« Làm gì đó, bạn quý ơi ?

Vào đây cùng chúng tôi vui chơi nào.

Nắm vòng tay nhảy múa mau,

Vòng tròn vui lắm quay đều bạn ơi ! »

Không do dự, chẳng chần chờ,

Tôi đưa tay nắm nàng thơ xoay vòng.

Tôi thiếu táo bạo trong lòng,

Nhưng bạn đã biết, nhờ quen biết nàng. 790

Thanh Nhã mời tôi vào vòng,

Nắm tay nàng bước theo nàng cuộc chơi.

Vì tôi rất muốn cùng vui,

Cuốn lôi theo nhịp bước người thanh xuân.

Tôi nhìn quan sát thân hình,

Thái độ, diện mạo, sắc dung bề ngoài.

Điệu múa, cách thức trò vui,

Các người cùng nhảy nơi nơi xoay vòng.

Nếu bạn hỏi đến họ chăng ?

Hoan Lạc tươi đẹp, cao trông, thẳng người. 800

Chẳng ai thấy được trong đời,

Một người thanh nhã đẹp trai vẹn toàn.

Chàng có khuôn mặt trái soan,

Làn da mạnh mẽ, sạm hồng thanh bai.

Chàng thanh lịch, ngăn nắp người.

Mắt chàng xanh xám, làn môi hồng đào.

Mũi chàng thẳng đứng và cao,

Tóc nâu, cong quấn tròn vào, cuốn lên.

Đôi vai chàng rộng hiên ngang,

Thân hình thon nhỏ nơi vùng thắt lưng.810

Trông người như tựa trong tranh,

Cứng cáp đầy vẻ uy nghiêm tốt lành.

Chân tay đều đặn thân hình,

Người chàng sống động, kiên cường, nhẹ nhanh.

Dáng khéo léo bạn thấy chăng ?

Chẳng râu ria, chẳng râu cằm mép môi.

Vài sợi lông gáy cổ dài,

Vì chàng công tử, trai thời thanh xuân.

Chiếc áo lụa thêu chim cầm,

Phủ màu lóng lánh sợi vàng kết đan, 820

Chiếc áo quý giá chàng mang,

Chiếc áo kỳ diệu lạ lùng khéo tay.

Bởi người thiện nghệ cắt may,

Đôi chân mang với đôi giầy mở ra,

Người thợ khéo tay nghề da,

Cột với dây nhỏ thật là đẹp chân.

Người thân yêu bạn thiết thân.

Kết thật khéo léo cho chàng lòng vui.

Bạn tình kết đóa hoa tươi,

Kết hoa hồng một vòng nơi cổ chàng. 830

Người bạn tình bạn biết không ?

Hoan Hỉ, nàng chẳng ghét ganh bao giờ.*

Vui chơi nàng hát tuyệt vời,

Tưởng chừng đã bảy năm rồi trôi qua,

Tình nàng trao thắm mặn mà,

Hoan Lạc một ngón tay ra trao nàng,

Để nhảy điệu múa vòng tròn,

Và nàng cũng thế xoay vòng cùng quay.

Chàng thanh lịch, nàng xinh thay !

Như hoa hồng nở mê say mịn màng, 840

Tưởng có thể cắt dễ dàng,

Bằng cây kim nhỏ toàn khuôn mặt nàng.

Trán trắng phẳng chẳng vết nhăn,

Đôi lông mi nhỏ và cong như ngài.

Vui vẻ thân thiện mọi người,

Đôi môi xinh xắn, tươi vui khởi đầu,

Đôi má nàng thắm hồng đào.

Tôi biết bạn hỏi ra sao mũi nàng ?

Chẳng ai tạc bằng sáp nung,

Môi nàng bé nhỏ xinh xinh nồng nàn. 850

Sẵn sàng âu yếm hôn chàng,

Tóc nàng vàng óng mơ màng long lanh.

Bạn muốn tôi kể nữa chăng ?

Nàng thật xinh đẹp điểm trang huy hoàng,

Tóc nàng cài một dây vàng.

Vương miện lóng lánh một tràng hoa xinh,

Hai mươi chín hoa trên vòng,

Tôi chưa từng thấy vòng vàng đẹp hơn.

Nàng mặc tơ lụa mịn màng,

Áo choàng ngoài sắc vải vàng hoa trang.860

Phủ thân ngà ngọc mơ màng,

Áo may cùng với bạn nàng thêu đan,

Mà nàng hãnh diện vô vàn.

Khi nàng vừa đến gần chàng kết thân,

Thần Tình Yêu cũng phát ban,

Những tình yêu nhỏ, theo tình ý riêng.

Thần mang quyền lực tâm tình,

Làm cho suy thoái tấm lòng ngạo khinh.

Là Chúa tể kẻ hầu gần,

Là Phu nhân của các nàng cung phi. 870

Những khi Thần thấy kiêu kỳ.

Bởi vì dáng điệu Thần thì chẳng trông.

Như kẻ hầu hạ dưới trần.

Bởi vì vẽ đẹp như thần xứng danh.

Tôi bối rối sợ tả hình,

Vì Thần chẳng mặc áo bằng lụa thêu.

Áo hoa nho nhỏ điểm nhiều,

Thật là tinh tế tình yêu chốc mòng.

Trên chiếc áo vẽ hoa ngàn,

Hình thoi, che chắn chim muông, thú rừng. 880

Sư tử con với báo vằn,

Với hoa muôn sắc huy hoàng thanh thanh.

Ngàn hoa bừng nở đua chen,

Vẽ vời muôn sắc vị Thần Tình Yêu.

Nét vẽ khéo léo biết bao,

Chẳng hoa nào mọc nở trong mùa hè.

Chẳng hề có hoa kim khuê,

Chẳng hoa tím, chẳng hoa hoè xanh xanh.

Chẳng hoa vàng, trắng, dương xanh,

Chen vào đó lá vây quanh lá hồng. 890

Những lá lớn to xanh rờn,

Đầu chàng lại đội một vòng kim hoa.

Hoa hồng và chim sơn ca,

Con chim bé nhỏ bay qua tóc chàng.

Làm rơi vài chiếc lá vàng.

Kín đầy chiếc áo vẽ chim đủ loài.

Két xanh, chim sáo, chày vôi.

Chim chiền chiện với sẻ ngô đủ loài.

Như Thiên thần tự cõi Trời.

Đến đây ở lại với người trần gian. 900

Tình yêu mang đến thanh xuân,

Đến đây và ở cạnh bên với chàng.

Dịu Nhãn mọi người gọi tên,

Chàng trai trẻ đứng triền miên ngắm nhìn.

Nhìn vòng nhảy đang chuyển dần,

Và chàng trai trẻ càng nhìn miên man.

Say mê với vòng nhảy tròn.

Thần Tình Yêu đến hai cung nỏ cài,*

Một nỏ bằng gỗ nặng mùi,

Một nỏ đầy nút gồ cài lên trên. 910

Nỏ này đen hơn, nâu lam,

Nỏ khác bằng gỗ dài hơn đẹp hình.

Nỏ hơi bằng phẳng toàn thân,

Chạm khắc trang trí kỳ công nỏ thần.

Bao nhiêu nương tử đẹp xinh,

Bao chàng trai trẻ thông minh hào hùng,

Cùng vui hội ngộ trong vườn,

Dịu Nhãn hai chiếc nỏ cầm trong tay,

Chẳng phải người dưới mang thay,

Vai chàng mang một túi dài đựng tên. 920

Tay phải nắm năm mũi tên,

Đuôi tên lông thật đẹp xinh khéo làm.

Khắc tên giữa mũi dây căng,

Toàn thân tên mạ nhủ vàng xinh xinh.

Cứng cáp bén nhọn mũi tên,

Mũi tên khi bắn đúng đường thủng xuyên.

Không bằng sắt, chẳng thép ròng,

Chẳng vàng dù nhủ kim ong óng vàng.

Bởi vì tên được trang hoàng,

Các ô vuông nhỏ chấm vàng lên trên. 930

Mũi tên tốt nhất và nhanh.

Chiếc tên đẹp nhất trong chùm mũi tên.

Mũi tên Tuyệt Đẹp gọi tên,*

Cánh tên thật tốt gắn lên tên này,

Cánh tên làm nhẹ đường bay,

Cung tên hiệu quả bắn người sát thương.

Tên khác được gọi Giản Đơn,

Lại có một mũi gọi tên Thật Thà,

Cánh tên có giá trị là,

Giá trị thật sự ấy là cao thanh. 940

Cái thứ tư gọi Đồng Hành,

Trên đó gắn một mũi tên nặng chì.

Nó không bắn tên xa đi,

Nó chỉ dùng đến những khi bắn gần,

Sức công phá nặng nề hơn,

Thứ năm tên gọi Đẹp Gần Giống Nhau.

Mũi tên chẳng nhẹ tay nào,

Nhưng công phá, vết thương đào thật to.

Người bị thương ít âu lo,

Vì chịu đựng được khổ đau trên mình. 950

Vết thương có thể chữa lành,

Nhờ đó đau đớn giảm phần đớn đau.

Có thể chịu đựng thế nào,

Năm mũi tên khác, khác nhau chẳng cùng.

Cũng xấu xí như ước mong,

Cán và mũi cũng chung cùng sắt đinh.

Đen hơn cả quỷ Diêm Vương,

Mũi tên đầu, ấy gọi bằng Ngạo Kiêu.

Cái khác cũng chẳng hơn nhiều,

Ấy cái Hèn Hạ là điều gọi tên. 960

Mũi tên được phủ màu lên,

Được tẩm thuốc độc để thành dối gian.

Cái thứ ba Hổ Thẹn lòng,

Mất Hy Vọng, cái tên đồng thứ tư.

Tư Tưởng Mới chẳng ngại nghi,

Được gọi là cái tên chi cuối cùng.

Năm mũi tên cùng tánh chung,

Giống nhau như bóng với hình cùng nhau.

Cũng cùng một thiện nghệ nào,

Ấy thật ghê gớm ráp vào nỏ cung. 970

Đầy nút và đầy u tròn,

Chẳng biết nói bắn cung tên thế nào ?

Sức năm mũi tên ra sao ?

Chẳng nghi ngờ hậu quả nào trái ngang.

Với các tên khác kể trên,

Tôi chưa nói sức mạnh còn ra đây.

Sự thật sẽ biết có ngày,

Đếm và hiểu được đủ đầy nghĩa sâu.

Tôi sẽ chẳng quên gì đâu.

Những điều lợi ích trong câu chuyện này. 980

Trước khi chấm dứt lời đây,

Và tôi sẽ trở lại nay chuyện tình.

Các người quý phái quay vòng.

Và còn phải kể điều cần nói chung.

Phong cách và dáng điệu cùng,

Thần Tình Yêu đã tốt lành đặt nên.

Thần khó khăn chống một bên,

Các nương tử có tiếng tăm chuyện tình.

Một nương tử tên Đẹp Xinh,*

Một trong mười mũi tên cung ấy là. 990

Nàng có nhiều tính tốt mà,

Chẳng ngâm đẹp, chẳng mặn mà sắc nâu.

Nàng sáng tựa ánh trăng thâu,

Trước nàng, tinh tú xem hầu sáng chi.

Như những ngọn nến li ti,

Thịt da mềm mại, chân tay hồng hào.

Đơn giản như một cô dâu,

Trắng ngần như tựa huệ châu hoa đồng.

Khuôn mặt nàng thật sáng trưng.

Dáng người tuyệt đẹp thân hình mảnh mai. 1000

Nàng chẳng đánh phấn thoa môi,

Chẳng cần chải chuốt, chẳng thời điểm trang.

Chẳng vén khéo, chẳng trang hoàng,

Tóc nàng vàng óng, mịn màng vai thân.

Tóc dài xỏa tận gót chân,

Mũi nàng đầy đặn, miệng xinh, môi hồng.

Dáng dịu hiền cảm thấu tim,

Như thần linh đến giúp mang tâm tình.

Tôi ghi khắc nhớ thân hình,

Chẳng bao giờ thấy người trần đẹp hơn.1010

Trẻ đẹp, tóc vàng, dáng duyên,

Vui vẻ, thích thú, thương yêu, dịu dàng,

Mãnh mai, quý phái, đẹp xinh,

Bên cạnh Xinh Đẹp là nàng Giàu Sang.

Một nương tử bậc cao sang.

Vào hàng phẩm giá và trang trọng đời.

Kẻ dám công kích nàng thời,

Dù người thân thuộc tiếng lời chẳng mang.

Hắn thật kiêu ngạo cả gan,

Vì nàng biểu tượng uy quyền, độ nhân.1020

Từ hôm qua, hôm nay chăng ?

Nàng Giàu Sang đã có chân uy quyền,

Giúp người và gây lỗi lầm,

Từ người thường, kẻ tiếng tăm một lòng.

Trọng vọng kính cẩn Giàu Sang,

Đều muốn phục vụ, mơ màng lập công.

Để mong được nàng đoái lòng.

Mọi người ngưỡng vọng phu nhân, kính thờ.

Dù mọi người đều nghi ngờ,

Nhưng đều phủ phục đợi chờ nơi đây. 1030

Vây quanh tâng bốc, khen hay,

Bao kẻ xảo trá, phơi bày muốn tham.

Những kẻ duy nhất bận tâm,

Chê bai, chỉ trích tài năng hơn người,

Được người quý trọng trên đời,

Rào sau, đón trước, tiếng lời mỉa mai.

Kẻ tâng bốc ca tụng ai,

Tô vôi thế giới trong lời tán dương.

Lời nói đâm phía sau lưng,

Nhát dao đâm tới tận cùng đến xương.1040

Tàn phá danh tiếng người lành,

Bốc tâng đến tận trời xanh người giàu.

Kết án người tốt lành nào,

Đặt điều nói xấu cho đời tránh xa.

Cái vòng thân thiết hắn ta,

Những điều tai họa chẳng là riêng ai.

Lời hắn mang đến họa tai,

Kẻ tâng bốc cứ muốn hoài người xa,

Chẳng ai hơn là hắn ta,

Gần Giàu Sang tốt nhất là hắn thôi.1050

Giàu Sang mặc áo tím thôi,

Chẳng nghĩ mình có những người bốc tâng.

Tưởng rằng họ nói tốt lành,

Mình giàu và đẹp sống trong cuộc đời.

Gấm tím trang trí khắp người,

Chỉ vàng lóng lánh như nơi cung đình.

Các công tước, các quốc vương,

Dây chuyền vàng óng chạm hình thanh tao.

Cổ vòng tròn dún sang giàu.

Một bảng vàng chạm đủ màu sứ men. 1060

Nạm vàng, phải biết, dĩ nhiên,

Phong phú đá quý kết lên bảng vàng.

Óng ánh màu sắc kim cương.

Giàu Sang mang một thắt lưng đồng vàng.

Bút thắt bằng đá quý quyền,

Bảng to lớn đá lại càng quý hơn,

Kỵ được thuốc độc ai mang,

Chẳng ai đầu độc Giàu Sang được nào.

Chẳng nọc độc rắn cắn vào,

Chẳng ai ám hại, cấu cào Giàu Sang. 1070

Viên đá quý giá vô ngần,

Từng là vật bậc tiếng tăm sang giàu,

Tiền bạc hơn cả thành Rome.

Khoá bằng loại đá các màu dụng công,

Chữa được các cơn đau răng,

Tiên đoán được việc chưa từng xãy cho.

Sáng nhìn khi bụng chưa no.

Có thể thấy được vui, lo cả ngày.

Người nhìn thấy được nơi đây,

Những đinh được kết trên dây vải vàng.1080

Đều là vàng thực vàng ròng,

Rất to và nặng độ chừng mỗi đinh.

Nặng như trọng lượng tiền đồng.

Giàu Sang thắt các bính vàng mỗi bên,

Đặt một vòng vàng cài thêm.

Theo tôi, người thấy sẽ còn ngạc nhiên,

Vàng vòng tinh lọc hai lần,

Kể chuyện giá trị, nếu không biết gì,

Tả các loại đá quý này,

Không biết định giá vật đầy cao sang. 1090

Lượng được giá tiền vòng vàng,

Các loại đá quý, điểm trang trên vòng.

Đá quý khảm chấu trên vàng,

Hồng ngọc, lam ngọc và cùng kim cương.

Hai onze bích ngọc biếc xanh,*

Chạm vào phía trước tinh anh mỹ miều.

Viên minh châu ngọc đáng yêu,*

Sắc đá lóng lánh chiếu soi đêm trường.

Ban đêm có thể dẫn đường,

Khi cần đi đến một phương hướng nào.1100

Khoảng chừng nữa dậm xa cao,

Ánh sáng châu ngọc soi vào dung nhan.

Huy hoàng trước mặt Giàu Sang,

Như một ánh sáng hào quang lâu dài.

Chung quanh nàng bước trang đài,

Giàu Sang cầm lấy bàn tay một người,

Một thanh niên thật đẹp trai,

Thanh lịch tuấn tú, bạn đời nàng ta.

Sung sướng dinh thự cửa nhà,

Thật là lộng lẫy nguy nga cơ đồ.1110

Chần giầy, y phục, khôi ngô,

Chủ nhân bầy ngựa cao to đắt tiền.

Tất cả danh dự của chàng,

Nếu ai bảo có trong đàn ngựa thôi,

Chàng có một con ngựa tồi,

Tưởng chừng làm nhục nhơ nơi danh chàng.

Như án trộm cắp. sát nhân.

Chàng vui thú được kề gần sánh đôi,

Sự chăm sóc Giàu Sang thôi,

Vì nàng cung phụng cuộc đời hào hoa.1120

Chỉ nàng đủ sức chi ra,

Nàng chi đến tận đồng ra cuối cùng.

Dù phải mở cả rương hòm.

Đến nàng Hào Phóng kề bên ngồi gần,

Học hành, giáo dục vẹn toàn,

Lấy làm vinh dự chi tiền xuất ngân,

Xuất thân dòng An Lộc Sơn (Alexandre)

Chẳng gì mang đến cho nàng niềm vui,

Khi nàng nói “ Cầm tiền đi !”.

Khác người Hà Tiện khổ chi đồng tiền.1130

Đau khổ khi rút túi tiền,

Hào Phóng rộng rãi trong lòng cho ai,

Thượng Đế nảy nở tiền hoài,

Đến độ nàng mãi cho hoài không thôi,

Của tiền tăng trưởng mãi hoài,

Hào Phóng vui sướng được người vinh danh.

Đủ mọi phương cách kết thân,

Kẻ hiền lẫn với người điên dưới quyền.

Để được nàng ban món tiền,

Chẳng thể, đâu có ghét ganh tìm vào. 1140

Tôi nghĩ khi được nàng trao,

Bạn thân vì bởi việc nào xứng công,

Vì lẽ ấy, lý do rằng,

Nàng được thương mến kẻ sang, người nghèo.

Có điên, hà tiện người cao,

Một người cao trọng lẽ nao lỗi lầm.

Như kẻ Hà Tiện được chăng ?

Dĩ nhiên biển lận thì không thể nào,

Được lãnh địa, đất dồi dào,

Bởi thế Hà Tiện chẳng bao bạn bè.1150

Hắn làm điều hắn muốn nghe.

Ngược lại Hào Phóng bạn bè kết thân,

Bám víu của cải, không cần,

Bởi vì lòng hắn hảo tâm với người.

Vì như thế việc ấy thời,

Như nam châm hút và lôi về mình,

Tất cả vật sắt chung quanh.

Cũng như thế đó hút con tim người.

Vàng và bạc trong cõi đời,

Hào Phóng mặc áo đầm thời mới tinh.1160

Vải tím người Sarrasin,*

Khuôn mặt cân đối đẹp xinh rỡ ràng,

Chiếc cổ rộng mở hở hang,

Bởi vì chuyện cách đó chừng không lâu,

Một phu nhân cần gấp mau,

Nàng làm quà tặng chiếc khuy áo ngoài.

Chẳng vì thế kém xinh tươi,

Chiếc áo nàng mỏng, cổ thời hở da,

Chiếc cổ lồ lộ trông qua,

Sau làn áo mỏng trông ra rỡ ràng,1170

Làn da trắng bóng của nàng,

Hào Phóng ưu điểm tính tình thông minh,*

Nắm tay hiệp sĩ giống dòng,

Vua Arthur ở trong vùng Bretagne.*

Người mang quốc huy lưu truyền,

Ngọn cờ giá trị lẫy lừng thời gian.

Vẫn lưu truyền thống tiếng tăm,

Chuyện người đời kể vẫn còn kể luôn,

Trước vị vua, vị tước công.

Hiệp sĩ đã đến cách chừng không lâu. 1180

Được một người bạn thỉnh cầu,

Một trận thi đấu cùng nhau thao trường.

Chuyện xưa giáo khiên tấn công,

Đội mũ giáp thoát khỏi vòng bao vây.

Đập tan được nhiều khiên mây.

Đuối sức nhiều kẻ tù đày bại vong,

Bởi sức mạnh lòng anh hùng.

Sau hết nương tử có tên Thật Thà,

Không nâu, không sạm làn da,

Mà nước da trắng như là tuyết băng.1190

Mũi người chẳng vùng Orléans

Mắt nàng xanh biếc hình dung tuyệt vời,

Lông mày cong, nụ cười tươi,

Tóc vàng buông đổ trên vai mái đầu.

Nàng khiêm nhường tựa bồ câu,

Trái tim nhân ái cho nhau tốt lòng.

Nàng chẳng dám nói, dám làm,

Cho ai không có điều mình không tin,

Nếu nàng biết một người thân,

Trong niềm thất vọng bao dung của nàng.1200

Nàng nhanh chóng rũ lòng thương,

Và nàng nhạy cảm, con tim dịu dàng.

Nàng trìu mến, thường sợ rằng :

Sa vào hèn hạ lỗi lầm lớn lao.

Nếu nàng không giúp được nào,

Để người khốn khổ, lao đao vì mình.

Nàng mặc áo choàng dài thân,

Các loại vải khác to vân chẳng bằng,

Vùng Arras đẹp hoa vân,*

Chổ nói khéo léo khớp cùng với nhau.1210

Không có một hoa lệch xiêu,

Ở nơi thật đúng chỗ nào phải khâu.

Thật Thà ăn mặc đúng mầu,

Chẳng thấy có chiếc áo choàng đẹp hơn,

Cho một nương tử đẹp xinh,

Phụ nữ quý phái sánh cùng dáng duyên.

Áo nàng ngoài quyện thân mình,

Áo choàng màu sắc trắng tinh rỡ ràng,

Cho người ngay thẳng đàng hoàng,

Một chàng kỵ sĩ cùng nàng đến bên.1220

Mời nàng vào khiêu vũ cùng,

Mà tôi quên chẳng nhớ tên của chàng.

Nắm tay Thật Thà thân thương,

Dáng người quý phái giống dòng hào hoa,

Con Lãnh Chúa Guindesores.

Sau nàng Thanh Nhã mọi người ngợi khen,

Ngưởi người ngưỡng mộ tiếng danh,

Bởi vì nàng chẳng khăng khăng kiêu kỳ,

Chẳng thiếu tình cảm, nhu mì,

Chính nàng đã đến mời tôi vào vòng. 1230

Trước khi tôi đến xưng danh.

Thật Thà chẳng ngớ ngẫn lòng hoài nghi,

Nhưng thông minh, chín chắn lời,

Không quá lời nói, lòng thời bao dung.

Chẳng ai phải dèm pha nàng,

Và nàng cũng chẳng thù hằn với ai.

Làn da nâu nhuộm sáng ngời,

Dung nhan sắc sảo, nụ cười thông minh.

(Tôi chẳng biết người nào hơn.)

Nàng thật xứng đáng vào trong cung đình.1240

Nơi các Hoàng Hậu, Nữ Hoàng.

Cạnh nàng, chàng hiệp sĩ cùng xứng đôi.

Nói năng trao chuốt đẹp lời,

Nghệ thuật làm đẹp lòng người tiếng danh.

Hiệp sĩ cao quý đẹp hùng,

Nổi danh vũ khí kiếm cung toàn tài.

Bạn bè thương yêu mến người,

Nàng Phù Dung đã tỏ lời bên nhau,

Nàng thân mật trò chuyện nào.

Tôi từng đã kể ra sao về nàng.1250

Tư thế quyền uy của nàng,

Vì thế tôi chẳng vội vàng nói thêm,

Vì nàng đối xử tốt lòng,

Đã mở cánh cửa vào vườn cho tôi.

Nhờ nàng tôi đến vườn chơi.

Tiếp theo tôi kể đến người gần bên.

Thanh Xuân tươi sáng dáng duyên,

Trông nàng tuổi trẻ hãy còn thơ ngây.

Tuổi nàng chừng độ mười hai.

Trông nàng xuân sắc môi cười ngây thơ. 1260

Chơi trò sợ mình phải thua,

Nàng không nghĩ đến một mưu mô nào.

Thật tình chơi đùa vui sao,

Biết chăng trẻ chỉ nghĩ vào cuộc chơi.

Bạn bè thân thiết nàng thời,

Ôm hôn nàng những lúc vui tưng bừng.

Những khi nàng thật vui vòng,

Cùng mọi người nhảy trong vòng cuộc chơi.

Nếu dù ai có chê bai,

Thì họ cũng chẳng hổ ngươi chút nào.1270

Người thường thấy họ trao nhau,

Nụ hôn nồng chẳng khác nào chim câu.

Chàng trai trẻ đẹp thanh bai,

Tuổi tác như tính tình người dễ thương.

Như cô bạn gái yêu đương,

Cũng thế khi họ nhảy chung trong vòng.

Các người, các cặp khác cùng,

Họp thành một nhóm cùng chung một đoàn.

Những người thẳng thắng đàng hoàng.

Có giáo dục ở trong cùng giới thôi. 1280

(Còn tiếp)

CHÚ THÍCH :

544. Nhã Ca : Cantique des Cantiques trong Kinh Thánh Cựu Ước.

564. Gand thành phố nước Bỉ, nổi tiếng nghề dệt.

479. Loraine : vùng nước Pháp giáp giới nước Đức.

582. Phù Dung lẽ ra phải dịch là nàng Phù Phiếm, tôi thay đổi thành Phù Dung cho thuận vần. Oiseuse có nghĩa là nhàn rỗi, lười biếng, trong truyện vai trò nàng là người mở cổng vào vườn, nàng chỉ có một việc làm là ngồi trang điểm.

592. An Lộc Sơn dịch từ Alexandre.

645-647. Chim giẻ (geais), hồng tước (roitelet), chim sáo (étourneau), chin cu sen ( tourterel)

779.Việc tả các nhân vật trong vòng nhảy liên tục trong 500 câu thơ. Ngoài Hoan Lạc (Déduit)

đến Thanh Nhã - Courtoisie (câu 779-829), Hoan Hỉ - Liesse (831-863) Thần Tình Yêu cùng với Diệu Kiến - Doux Regard.(865-986) Đẹp Xinh – Beauté (987-1014). Giàu Sang - Richesse (1015-1124) Rộng Rãi- Largesse (1125-1188) Thật Thà - Franchise (1189-1248) và Thanh Xuân – Jeunesse. Những nhân vật này đối nghịch với các nhân vật trên bức tường : Thanh Xuân đối nghịch với Già Nua, Rộng Rãi đối nghịch với Hà Tiện, Giàu Sang đối nghịch với Nghèo Nàn, Thật Thà đối với Giả Hình.. Tất cả các đặc tính này là đạo đức của giới quý tộc thanh nhã.

908. Thần Tình Yêu có một vị trí đặc biệt trong tưởng tượng thời Trung Cổ. Nó được chuyển hóa từ Thần Tình Yêu thời Cổ Đại, thần nữ Aphrodite (Vệ Nữ) có cái thắt lưng làm mê hoặc Hélène người đẹp nhất trần gian, bỏ chồng con đi theo Énée trong thần thoại Hy Lạp qua trung gian các thi ca thời cuối Đế Quốc La Mã còn nhìn thấy Thần Nữ trong Prison d ́ Amour của Baudouin de Condé Le Salut d ́ Amour của Philippe de Rémi nhưng không tả dung nhan. Trong Jugement d ́Amour tả Thần Tình Yêu giữa cung điện có cánh, vương miện, áo kết hoa, cầm cung tên. Thời Trung Cổ, Thần Tình Yêu là nam thần.

933 -958. Thần Tình Yêu có mười mũi tên. Năm mũi tên đẹp gọi là : Tuyệt Đẹp, Giản Đơn, Thật Thà, Đồng Hành, Đẹp gần giống nhau. Và năm mũi khác xấu xí gọi là : Ngạo Kiêu, Hèn Hạ, Hổ Thẹn, Mất Hy Vọng và Tư Tưởng mới.

1095. Ích lợi các loại đá được trình bày trong sách Lapidaire của Marbode, Giám Mục Rennes thế kỷXI. Quyền lực nhiều thứ đá chữa bệnh và kỵ chất độc.

1097. Minh Châu (escarboucle lumineuse) là một loại đá chiếu sáng được tưởng tượng trong văn học, Hồng ngọc trên áo Enide, trong lâu đài Roche de Champguin trong chuyện Graal, trên tháp Babylonne trong Floire de Blancheflor, trên lều người sarrazin truyện Aspremont, trên vương miện của Charlemagne trong Renaut de Monteban. trích dẫn bởi Th. Miguet. L ́ Escarboucle médiéval, pierre de lumière. Marche Romane XXIX ¾ 1979.

1161. Người Sarrasin : tên gọi người Bắc Phi Châu.

1172. Việc ca tụng người hào phóng thường có trong các tác giả thời Trung Cổ, thường phụ thuộc vào lòng rộng rãi một ông hoàng, cho không tính toán, không lo lắng tài chánh là một đặc tính của người quý tộc. Ngay cả chuyện các bá tước nhỏ của Molière. Hà tiện tích trử, cứng nhắc tiền bạc, tệ haị hơn nữa là cho vay, lấy lãi cao, là tính xấu người tư sản.

1174. Bretagne vùng phía Tây nước Pháp. Vua Arthur, vua trong truyện Les Chevaliers de la Table Ronde, trong huyền thoại bretonne.

1209. Arras thành phố bên cạnh Lille phía Bắc nước Pháp.

Thứ Hai, 20 tháng 9, 2021

TIỂU THUYẾT HOA HỒNG (tiếp theo đoạn 2)