ĐÀO TRẦN QUANG CÁT
Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam cùng tướng Đào Trần Nguyên Cát với một số cán
bộ, chiến sĩ QĐNDVN viếng thăm đền Hùng
Thời kỳ thực dân Pháp đô
hộ các nước Đông Dương, người Pháp dã lập ra một cơ sở nghiên cứu gọi là Học viện
Viễn Đông Bác Cổ ở Hà Nội, nay thuộc viện Bảo tàng quốc gia Việt Nam. Tại đây
lưu trữ rất nhiều hiện vật khảo cổ học và tài liệu nghiên cứu lịch sử Việt Nam. Sau
khi có hiệp nghị Giơnevơ về Đông Dương (ngày 20 tháng 7 năm 1954), nước ta tạm
bị chia cắt làm hai miền. Thực dân Pháp và ngụy quyền tay sai đã phân chia một số tài liệu và hiện vật ở đây chuyển vào Sài Gòn và đưa sang Pháp. Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, số tài liệu được nhập vào kho bảo quản thư viện KHXH tại thành phố Hồ Chí Minh.
Năm 1985, trong thời
gian công tác ở Cămpuchia, tôi có dịp về thành phố Hồ Chí Minh làm việc. Thấy
tôi ham thích nghiên cứu lịch sử, một người quen tặng tôi một bản dịch sách Hùng Vương sự tích ngọc phả cổ truyền do
dịch giả Hà Ngọc Xuyên biên dịch. Bộ Giáo dục chính quyền miền Nam Việt Nam xuất bản
năm 1968. Tôi đọc xong muốn tìm nguyên bản chữ Hán để đối chiếu nhưng không sao
tìm được dịch giả để hỏi. Cho đến năm 2008, sau khi nghỉ hưu, tôi mới có thời
gian vào lại thành phố Hồ Chí Minh sưu tầm tài liệu nghiên cứu, tôi thu thập được
một số sách lịch sử liên quan đến thời Hùng Vương trong đó có tập sách rất có giá
trị là Hùng Vương sự tích ngọc phả cổ truyền nguyên bản chữ Hán đã từng lưu giữ
tại Học viện Viễn Đông Bác Cổ ở Hà Nội trước đây (số A227) nay lưu tại thư viện Khoa học
xã hội thành phố Hồ Chí Minh và một số tập bản đồ lịch sử Trung Quốc. Đọc Hùng
Vương sự tích ngọc phả cổ truyền đối chiếu với bản đồ lịch sử Trung Quốc và
các sách sử của Trung Quốc, các di chỉ lịch sử ở Việt Nam có thể thấy rõ những
biến đổi của lịch sử Việt Nam từ nguồn cội trở về sau.
Hùng Vương sự tích ngọc phả cổ truyền là tập sách cụ thể hóa chương Hồng Bàng kỷ của Đại Việt sử ký toàn thư, quốc sử của Việt Nam. Để tránh những
từ ngữ thuộc chuyên ngành địa lý khó hiểu, tôi đến Viện Hán Nôm liên hệ nhờ
giúp đỡ, được tiến sĩ Hán Nôm Vương Thị Hường giúp hiệu đính lại cho dễ hiểu
hơn. Kết hợp với các tài liệu lịch sử đã có, sách này giúp ta làm sáng tỏ nhiều
điều rất đáng trân trọng về thời đại các vua Hùng. Với mong muốn để nhiều người
cùng hiểu rõ lịch sử nước nhà, như lời Bác Hồ đã dạy: “Dân ta phải biết sử ta,
cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” tôi xin trân trọng giới thiệu lại nội dung bản dịch
kèm nguyên văn và những điều thu hoạch được để độc giả cùng thưởng lãm.
雄 王 事 积玉 谱 古 传
HÙNG VƯƠNG SỰ TÍCH NGỌC PHẢ CỔ TRUYỀN
Xưa, cháu ba đời của
Viêm Đế là Đế Minh. Đế Minh sinh Đế Nghi. Đế Minh tuần du phương nam đến núi
Ngũ Lĩnh (nay ở địa giới quận Giao Chỉ, động Bạch Hổ, tỉnh Vân Nam Trung Quốc)
gặp nàng Vụ Tiên và lấy làm vợ. Hai người sinh ra Kinh Dương Vương.
Kinh Dương Vương là
người có tài trí thông tuệ hơn Đế Nghi, vì thế Đế Nghi muốn nhường ngôi cho em
cai quản muôn dân, nhưng Kinh Dương Vương lại từ chối. Do đó vua cha mới để Đế
Nghi nối ngôi cai trị phương Bắc. Còn Kinh Dương Vương làm vua cai trị phương Nam,
đặt quốc hiệu là Xích Quỷ. (1)
Kinh Dương Vương kính vâng lệnh cha, phụng
mệnh trời cai trị phương Nam, đi về miền
núi Nam Miên, tìm nơi có hình thế tốt đẹp để lập đô ấp. Đường vòng qua Châu
Hoan (nay là các xã Thiên Lộc Tả, Thiên Lộc Hữu ở huyện Thiên Lộc, phủ Đức
Quang xứ Nghệ An)(2). Xem xét thấy nơi này có cuộc đất rất quý: núi
non hiểm trở, dãy núi xòe rộng cao đến ngàn thước tên là Hùng Bảo Thứu Lĩnh Sơn
gồm 99 ngọn núi tụ hội(3), nằm kề bên cửa biển Hội Thống(4). Núi
cao chót vót, dòng nước mềm mại, uốn lượn bên dưới, thế đất như rồng cuộn hồ nằm, bốn bề chầu về. Thế là nhà
vua chọn làm nơi đóng đô, mệnh cho thiên hạ bốn phương về đây triều cống.
Một hôm nhân khí xuân
mát mẻ, cảnh sắc tươi thắm, nhà vua đi tuần du ngoài biển, ngắm xem phong cảnh,
(vua bình sinh thích cảnh sơn thủy), không ngờ thuyền thuận buồm tiến thẳng tới hồ Động Đình (thuộc tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc ngày nay). Vua dừng thuyền ngắm cảnh bỗng thấy một người con gái rẽ nước từ dưới
hồ đi lên. Trông nàng thắt đáy lưng ong, nhan sắc tuyệt trần, thật là cuộc gặp
gỡ kì lạ xưa nay chưa từng có. Vua sai người
chèo thuyền tới gần và cất tiếng hỏi:
- -
Đẹp thay, Tiên nữ ở chốn nào vậy?
Người con gái thưa rằng: - Thiếp tên là Thần Long, con gái vua Động Đình,
lâu nay ở chốn cung vàng điện ngọc chờ đợi một đấng anh hùng. Hôm nay trời xui
khiến tạo ra cuộc gặp gỡ này, vậy thiếp xin theo ngài.
Nhà
vua vui vẻ mời vào thuyền cùng về kinh đô, lập làm vợ.
Lại
một lần sau, nhà vua đi tuần du ngắm núi sông thì thấy vùng Nghĩa Lĩnh là một
cuộc đất có khí mạch từ trên núi Côn Lôn đổ xuống, đến cửa ải thì tỏa rộng giống
như long ngai vươn xa, vượt qua núi Tụ Long rồi đến châu Thu Vật xứ Tuyên Quang
lại đột ngột vươn cao muôn trượng, đi tiếp qua phủ Lâm Thao núi Hạ Hòa qua huyện
Thanh Ba, Tây Lan, Phù Khang đến sông Bạch Hạc, chùa Long Hoa thôn Việt Trì thì
dừng lại.
Mạch bên trái từ núi
Lôi Hà, núi sông chảy theo đến núi Đông Lan qua đạo Dương Đương huyện Tam Dương
lại đột ngột vươn cao lên dãy Tam Đảo. Cung tiên bên trái là tay ngai Thanh
Long đi qua Kinh Bắc, Hải Dương, Đông Triều qua núi Yên Tử rồi đổ ra 8 xã cửa
biển Đồ Sơn, hình thành tay ngai chầu lại.
Mạch
bên phải từ các sông Hán, Nhị Hà, Sông Lô, sông Thao, núi cao sông lượn ngay dưới chân chạy đến tận Tuyên Quang,
Hưng Hóa, mười châu đến Bất Bạt lại vươn lên núi Tản Viên. Cung tiên bên phải
là tay ngai Bạch Hổ đi qua Sơn Nam, Ái Châu đổ ra cửa biển Thần Phù đến núi
Chích Trợ, qua cửa Trà Lý hình thành ngai phải chầu về.
Lấy
sông Bạch Hạc làm nội minh đường, sông Đại Giang huyện Nam Xương làm trung minh
đường, núi Tượng Sơn biển Nam Hải làm ngoại minh đường cùng nghìn núi triều phục,
muôn sông chầu về núi tổ Nghĩa Lĩnh.
Hình
thế nước non vùng núi Nghĩa Lĩnh hơn hẳn thành Hoan Châu cũ nên vua lệnh cho
xây dựng chính điện ở núi Nghĩa Lĩnh thường xuyên ra ngự ở đấy.
Bên ngoài lập đô thành Phong Châu nay là
thôn Việt Trì, xã Bạch Hạc huyện Bạch Hạc. Thế là việc đóng đô lúc đầu ở núi Thứu
Lĩnh (5), sau là núi Nghĩa Lĩnh, nay lấy núi Nghĩa Lĩnh lập đô ấp của
họ Việt Thường vậy.
Vua tuần thú trở về thì
bà Thần Long đã có thai, có điềm lành hiển hiện ra hào quang đỏ rực, lúc sinh
ra Long Quân trong nhà dưới trướng hết thảy phảng phất hương thơm. Long Quân tư
chất thông minh không phải người thường, có khí chất của bậc Đế Vương, vua lập
làm Hoàng Thái tử.
Thời ấy có người con gái vua… (Đế Lai) tên là
Âu Cơ về ở quê mẹ trong động Lăng Sương ra châu Trường Sa (6) chơi.
Long Quân thấy nàng có sắc đẹp bèn lấy lập làm Hoàng phi.
Kinh
Dương Vương trị vì được 205 năm, thọ 216 tuổi thì mất. Con là Lạc Long Quân lên
ngôi, đổi hiệu là Hùng Hiền Vương.
Bấy giờ bà Âu Cơ có
thai đã 3 năm 30 ngày, bỗng trên núi Nghĩa Lĩnh có điềm mây lành 5 sắc rực rỡ,
rồi bà sinh ra một bọc trăm trứng, nở thành 100 người con trai, tất cả đều có
tư chất hơn người, anh hùng cái thế. Đến khi các con trưởng thành, vua chia đất
nước thành 15 bộ, giao cho các con cai quản.
1-
Sơn Tây
2-
Sơn Nam
3- Hải Dương
4. Kinh Bắc
5- Ái Châu
6. Hoan Châu
7. Bố Chính
8. Ô Châu
9. Ai Lao
10. Hưng Hóa
11. Tuyên Quang
12. Cao Bình
13. Lạng Sơn
14. Quảng Tây
15. Quảng Đông
Trước hết vua Long Quân
bảo với bà Âu Cơ rằng: Ta là giống rồng, nàng là giống tiên, chủng loại khác
nhau, nhân thế cùng chia biệt. Chia 50 con theo cha về biển làm Thủy Thần, 50
con theo mẹ về núi làm Sơn Thần. Đặt các Vương trấn giao cho các con trấn thủ ở
khắp các vùng biển, núi. Lại đặt
tướng văn gọi là Lạc hầu, tướng võ gọi là Lạc tướng, con trai vua gọi là Quan
Lang,
con gái vua gọi là Mị Nương. Quan Hữu Ty (quan đứng đầu các ty) gọi là Bố Chính.
Thời bấy giờ, trên thì
lo dìu dắt cho chính đính lòng người, dưới thì dốc lòng theo giáo hóa nhà vua,
các chính lệnh ban ra đều thích hợp nên vua rũ áo chắp tay, vui vẻ ở chốn cung
điện lầu son. Dân thì đào giếng cày ruộng, vui vẻ ở chốn thôn dã, không một người
dân nào là không toại ý, không một giống vật nào là không yên vui. Sự thành
công về việc trị dân định quốc, hơn cả các vua thời trước, tục thuần hóa của đời
Thái cổ cũng không sánh kịp vậy. Vua hưởng nước lâu dài, cha truyền con nối, đời
đời làm vua, lễ nghi văn hóa nhất thống sơn hà là ông thủy tổ của Bách Việt vậy.
Vua Hùng Hiền Vương - Lạc Long Quân - ở ngôi 400 năm, đời đời về biển, sinh hóa
bất diệt.
Con là Hùng Quốc Vương
nối theo nghiệp lớn, lên ngôi vua chăm về đức hóa khuyến khích cày ruộng trồng
dâu khiến dân chúng không còn lo thiếu thốn, kho dự trữ của nước luôn dư thừa,
bốn bể bình yên, dân không gian dối, phong tục chất phác đời Hồng Bàng lại được
trông thấy, công trình bồi đắp phép tắc trị bình được vẻ sáng hơn thuở trước, đời
bấy giờ đều khen là bậc vua hiền vậy.
Vua tưởng nhớ lại việc
vua cha đã vạch ra ngày trước bèn vạch đất rẽ cỏ phân chia ranh giới, lập thành
các bộ Sơn Tinh, Thủy Tinh gồm trăm vua, cải thành trăm họ, chia ra các đầu non
góc biển mà mỗi người hùng cứ một phương. Năm mươi con trấn giữ đầu non gọi là
Phiên thần Phụ đạo; năm mươi con trấn giữ góc biển gọi là Thủy thượng Thần linh
để bảo hộ cho dân sinh, chăm lo cho tôn miếu xã tắc. Vua hưởng nước được 221
năm.
Sau đến Thái tử Hùng
Hoa Vương nối theo chính thống của vua cha. Muốn làm vẻ vang công đức đời trước,
vua lấy giáo hóa để khuyến khích phong cách kẻ sĩ, đem nhân nghĩa mà đào luyện
mĩ tục cho dân, tu sửa miếu điện phong sắc cho bách thần. Dưới ánh trời quang đức
sáng, không đất nào là không nảy nở nhân tài. Trong bầu gió xuân đầm ấm không
chốn nào là không vui vẻ, cảnh tượng thái bình thịnh trị không khác gì đời trước.
Vua ở ngôi 300 năm, lập Thái tử Hùng Hy Vương lên giữ giường mối nước nhà.
Vua Hùng Hy Vương lên
ngôi, nhân sẵn có bề thế đường hoàng đến nay là 4 đời, bèn hăng hái hết lòng
cho ngày thêm hưng vượng thanh bình. Bề trong thì sửa sang văn đức để thu phục
lòng người, bên ngoài thì chấn hưng võ bị để gương oai khiến xã tắc bình yên,
biên cương bền vững. Từ đấy trên rừng dưới bể đâu cũng xưng thần; nơi hang cùng
ngõ hẻm hết thảy đều thấm đẫm ơn đức. Công trị bình lớn lao không thẹn với các
vua đời trước, thực là ông vua hiền vậy. Vua trị vì được 200 năm!, dựng Thái tử
Hùng Huy Vương lên trông coi việc nước.
Vua Hùng Huy Vương lên
ngôi, lấy qui chế trước làm gương, trị nước nuôi dân, trị bình thiên hạ cũng đều
có chí. Nhưng ở thời thịnh trị đã lâu, cũng như ngòi rạch lâu ngày bị đầy lấp dần,
cuộc sống lúc đó chỉ ham cảnh yên vui mà không có cần cù lo toan việc nước.
Khi ấy có một cô đồng,
tinh thông địa lý, hiểu biết thiên văn, hay dùng phép mầu nhiệm mà báo với vua
nhiều điều, vua khen là người tiên, cho vào chầu trong nội cung, thường khi có
việc thì hỏi. Ít lâu sau có đình thần tâu rằng: “cô đồng hoang đường, trước đây
chỉ là một người đàn bà ngu si, có biết gì công việc của trời đất thế mà sau
khi được vào chầu vua lại nói những chuyện thần linh, chúng tôi thiết tưởng người
đó chỉ lấy những sự vu vơ mà mê hoặc Bệ hạ đấy thôi”.
Vua nhận là phải, bắt
cô đồng nhốt vào trong cung, sai lập đàn, giả làm một con voi trắng không có
răng, con voi đen 3 chân, con ngựa đỏ 5 chân để làm lễ cầu trời.
Vua bảo quần thần rằng:
“Trẫm dùng kế này thử xem cô đồng có biết thật giả hay không”.
Thế nhưng trời dẫu cao
mà tai nghe thấu dưới thấp, soi xét đến đàn lễ vật giả dối lại có thái độ khinh
nhờn của vua như thế bèn gieo rắc tai vạ để cảnh tỉnh vua không có đức. Vua biết
là đạo trời báo ứng trước mắt bèn sai gọi cô đồng đến bảo rằng: “Ngươi đã biết
cơ trời, nay trong nước có điềm chẳng lành, ngươi có thể lên trời, hỏi nguyên
do tự đâu về báo cho trẫm biết chăng?”
Cô đồng xin đi. Nửa đêm
lúc canh ba, người cô lơ mơ như giấc mộng, thẳng đến cửa đức Ngọc Hoàng quỳ tâu
rằng:
“Tôi vâng mệnh đức vua tôi, đến đây xin tâu với
Thiên đình, nay dưới trần có tai họa, từ đâu mà ra như thế?
Đức Ngọc Hoàng phán rằng:
“Ngươi gấp về báo với vua nhà ngươi rằng lưới trời lồng lộng tuy thưa mà khó lọt,
trần thế tầm thường cầu nguyện gì thì được nấy, vua nhà ngươi kiêu căng làm
càn, lễ bái giả dối vì thế đạo trời báo cho tai vạ đấy, không những tai vạ mà 3
năm sau còn có giặc dã”.
Ngọc Hoàng phán xong cô
đồng tỉnh lại đem chuyện báo với vua. Nhà vua sợ hãi vô cùng, cố giữ cô đồng ở
trong cung để xem việc đó có ứng nghiệm không. Vua lại sai các quan lập đàn ở
giữa đô ấp, lấy voi ngựa, vàng bạc cùng các đồ vật trong cung ra làm lễ vật và
đích thân cúng tế, khấn rằng: “Kẻ ngu muội này phạm nhiều lầm lỗi, khiến thiếu
lễ với Thiên đình, việc hình phạt đã bày ra trước mắt thật rõ rệt. Vậy cúi xin
Thượng Đế chuyển điều tai họa thành ra tốt lành, thì kẻ hèn mọn này được ngửa
trông ơn đức cao rộng của trời”.
Khấn xong chợt thấy gió
mây cuồn cuộn, trời đất mịt mù, trên đàn hương tỏa mùi thơm lạ lùng và khói bay
lên thành áng mây lành rực rỡ sắc màu. Vua bàng hoàng sợ hãi lạy tạ, xa giá về
cung, lại sai cô đồng lên trời tâu Ngọc Hoàng xin phù hộ cho nước. Cô đồng về
nói: Ngọc Hoàng phán rằng: Nhà vua biết hối lỗi, trời dã soi xét rồi. Tuy nhiên
sau này có giặc đến, trời lại sinh người tài giúp cho, Quốc Vương đừng lo. Vua
lúc ấy mới thật tin.
Ba năm sau, chợt thấy
thư ngoài biên cấp báo: giặc Ân là Thạch Linh Thần tướng dấy binh từ phương Bắc
đến xâm chiếm, giáo mác đầy trời, tinh kỳ rợp đất đúng như lời cô đồng đã nói.
Vua lập tức chay tịnh
thắp hương, lập đàn cầu đảo, hội họp các quần thần. Ba ngày sau gió mưa to lớn
sấm sét ầm ầm, chợt thấy một cụ già, mình cao hơn chín trượng, râu tóc bạc phơ,
ngồi chỗ ngã ba đường, cười nói múa may, những người trông thấy đều cho là bậc
kì nhân vào tâu với vua. Vua thân ra đón rước vào trước đàn và hỏi rằng: “Nay
có quân giặc đến xâm lược, sự thắng thua thế nào xin cụ dạy bảo cho”. Cụ già
thong thả gieo một quẻ rồi nói với vua rằng: “Nếu cầu được người giúp thì giặc
này không đánh cũng tan”. Nói xong cụ bay lên không trung đi mất, lúc đó mới biết
đấy là vua Lạc Long Quân đến chỉ giáo cho như vậy, vua bèn sai sứ giả đi cầu
người hiền tài.
Nguyên làng Phù Đổng có
một nhà giàu, sinh được một người con trai đã hơn ba tuổi đặt tên là Thiết Xung
Thần Vương, ăn uống nhiều, người to béo mà không biết nói biết khóc. Bà mẹ nghe
thấy sứ giả đến làng nói đùa rằng: “Con ta chỉ biết ăn, không biết đánh giặc để
lấy phẩm tước của triều đình đền ơn bú mớm cho mẹ”. Nghe lời mẹ nói, cậu bé bỗng
thốt lên bảo mẹ rằng: “Mẹ mời sứ giả đến đây cho con”.
Sứ giả đến. Thần Vương
bảo sứ giả rằng: “Kíp về tâu vua cho xin một con ngựa sắt cao 10 thước, một cái
búa sắt dài 10 thước thì không lo gì giặc giã nữa”. Sứ giả về tâu hết với vua.
Vua mừng lắm sai lấy 50 cân sắt đúc thành ngựa và rìu sắt mang cho Thần Vương.
Thần Vương nhảy lên ngựa
thét to lên rằng: Ta là Thần Tướng nhà trời. Ngựa chạy như bay, phút chốc thẳng
đến chân núi Vũ Ninh đất Yên Việt, đánh nhau với Thạch Linh Thần tướng ở bên
núi, bắt sống được Thạch Linh Thần tướng đem chém đầu còn dư đảng chưa kịp bắt
nốt thì cây rìu rơi mất, Thần Vương bèn nhổ những bụi tre bên đường làm khí giới
đánh tan quân giặc rồi kéo thẳng đến núi Sóc Sơn ở xã Vệ Linh, huyện Kim Hoa,
trút áo giáp để lại, cưỡi ngựa bay lên mây đi thẳng. Nay còn vết chân ngựa ở
trên núi này.
Vua Hùng Huy Vương nghĩ
đến công lao của Thiết Xung Thần Vương đánh giặc giúp nước mà chưa từng trông
thấy mặt, không biết lấy gì báo đền bèn lập đền thờ ở ngay làng ấy (nay là xã Phù Đổng, huyện Tiên Du và thôn Đối
Mã, xã Vệ Linh, huyện Kim Hoa). Vua lại cấp 100 khoảnh ruộng
để dùng cho việc thờ tự. Sau đó vua lập điện Cửu Trùng Tiêu ở núi Nghĩa Lĩnh gọi
là điện Kính Thiên Linh, thời thường đến đó cầu nguyện yên bình.
Từ đấy nhà Ân trải 27 đời
vua, trong hơn 640 năm không dám đem quân xâm lược đến nữa. Vua hưởng nước được
81 năm thì mất. Hoàng tử Hùng Chiêu Vương lên nối nghiệp lớn
Vua Hùng Chiêu Vương
lên ngôi, mở đầu chăm lo sửa nền chính trị, nhân sẵn có thanh thế lớn để lại,
vua cho treo cung cởi giáp không dùng đến binh, chỉ nghĩ việc yên dân, tu sửa
văn hóa chính trị mà thôi. Lại soi gương các vết xe đổ thuở trước như làm lễ nhảm
nhí khiến cho thiên tai tác hại, giặc giã xâm lấn, nay sang đời thứ 6 sao cho
khắp nơi đều được bình yên. Vì vậy vua vâng theo đạo trời, kính thờ quỉ thần,
phàm các núi sông nơi nào có đền thờ thiêng ứng, ban chiếu cho các quan văn võ
sửa sang, tô vẽ thánh tượng các đền miếu để phụng thờ. Vua lại ngự điện Kính
Thiên, xây dựng thêm lầu vàng gác ngọc, sơn vẽ cung tường, trang hoàng lại miếu
điện nhất nhất đều tỏ ra oai vệ trang nghiêm, các đồ thờ đều vẽ hình rồng mây,
đêm ngày đèn hương không ngớt, Mỗi tháng vào ngày sóc vọng, vua ra điện ngự thị
triều bái. Bên tả lại có một cái điện do vị Thượng thánh Đại bảo đời trước tu
luyện thần tâm, khéo dùng linh đan đắc pháp mà thành tiên, hóa sinh bất tuyệt,
giữa ban ngày có thể bay lên trời, chuyện đó phát tích ngay ở điện này nên mới
được các thần tiên xuống trần mà phù giúp non sông. Nhưng cái khí thiêng chung
đúc, như là mặt trời mặt trăng cùng các ngôi sao, bốn vị Đại Thiên Vương, tám bộ
kim cương, hai mươi tám vì tinh tú, các Bách thần hội cùng Sơn Tinh, Thủy Tinh ở
chốn núi non sông biển, cùng là trăm giống thú đều chầu về một nơi là chùa Thừa
Long tự ở hạt Từ Sơn (nay là
Thiên Quang thiền tự) nên vua lại ra ngự ở chùa ấy, truyền
tả hữu các quan sửa sang tường vách, bốn bên tô vẽ để chùa chiền tăng sắc, cùng
trồng cỏ hoa trăm giống cho phong cảnh thêm đẹp đẽ.
Rồi lại truyền hịch khắp
các châu huyện đâu có tăng ni đạo sĩ đều đến đấy để hội đồng tuyển thí. Quan Lục
ty phát mũ áo cho để hội giảng kinh sách mà khai thác nguồn gốc của đạo, tiến
cúng hương hoa, bốn mùa ngào ngạt. Vua sai quần thần dùng lễ chay tiến cúng,
ngày mồng một và ngày rằm hai bên văn võ đứng chầu nghiêm trang. Vua dâng tờ sớ
có câu: “Chín tầng trời tuy xa thẳm, khói hương dễ thấu đến mây lành. Một dạ tỏ
tinh thành, cảm cách cũng thông cùng trời đất. Cầu thì tất ứng, nguyện được thỏa
lòng”.
Bỗng thấy một cụ già,
hào quang rực rỡ, cưỡi gió che mây mà đến, vua quì lạy đón rước vào chùa. Cụ
già nói: Ta là thần bên Tây Vực, lâu nay tiêu dao con thuyền Bát nhã trên bể
giác ngộ, chẳng nhiễm lòng trần mà đi vào con đường niết bàn tiêu sái, nay nghe
chuông trống hồi vang, kệ kinh tiếng tụng mà ta hiển ứng về đây.
Vua mừng thầm nghĩ rằng:
Người thanh tịnh trời đất cũng cảm thông. Bỗng thấy ông cụ già sờ vào tay áo lấy
ra cho vua một cái móng rồng và một vật báu. Chớp mắt đã thấy mây ánh năm sắc,
sáng rực đầu non, cụ già lên trời đã bay đi mất, vua mới biết đức Phật ngự, bèn
vọng bái theo.
Lập tức ngày hôm ấy,
vua sai các quan phải thành kính trai giới, lập đàn ở chùa, kính thỉnh bách thần,
hội ở trên núi Linh Sơn mà khấn rằng: “Hôm nay may được cụ già cho vật lạ,
không biết sự quý giá của vật báu ấy thế nào, bách thần anh linh nếu có biết
xin chỉ bảo cho”. Khấn xong, thấy trên trời đỏ rực, một đám mây lành bay đến. Bốn
vị Đại Thiên Vương hiện ra trên đàn, người cao 7 thước, đầu đội mũ sáng rực,
râu tóc bạc phơ, vua rước vào điện và sửa lại mũ áo chỉnh tề rồi hành lễ. Bốn vị
đó liền bảo vua rằng: “bảo vật cụ già ban cho trước đây là báu vật của trời, một
để làm chuôi kiếm, một để khắc quả ấn nên chế tạo ngay để làm vật báu của đất
nước”. Nói xong bốn thần cưỡi mây bay đi.
Vua ra đầu núi bái vọng,
nhân tạc Thánh tượng để trong chùa thờ phụng, rồi ngự giá về cung, lấy vật báu
của trời khắc thành chiếc ấn, lấy móng rồng làm thành chuôi kiếm. Từ đấy xã tắc
vững bền, triều đình yên ổn, vua nghiệm thấy lẽ trời rất huyền diệu nên lòng
sùng kính ngày càng coi trọng.
Một hôm nhân khí trời
mát mẻ, muôn cảnh tràn tiết xuân, đầy thành hoa hồng hoa tía đua nở, dưới khí
xuân bao phủ quần thần cùng nhau tâu lên rằng: “Nghe nói trên núi Tam Đảo thường
có quần tiên tụ hội”. Vua vốn tôn trọng việc quỷ thần, bèn ngự giá đi xem phong
cảnh. Xe rồng tới chỗ. Mừng thấy núi non gấm vóc như lâu đài trùng điệp ngàn tầm,
khe suối trong xanh, lạch nước chảy ngọn muôn phương, phong cảnh đua sắc, hoa cỏ
khỏe tươi, chốn đầu non nhỏ có một ngôi chùa cổ là Tây Thiên tự. Vua sai lập
đàn tràng, sắm sửa lễ chay, quần thần đứng chầu, vua đến làm lễ bái yết và mở một
trường học ở chùa, sớm tối cầu đảo, bảy ngày bảy đêm, khách bốn phương tới xem
đông như chảy hội, chim trên rừng ngừng bay đến nghe kinh, cá dưới khe cũng lặng
nghe tiếng kệ, thật là vẹn toàn công đức. Vua lại đứng lên phiến đá phẳng phiu
mà ngắm cảnh thì chợt thấy đình miếu nguy nga, khói sương lấp lánh, bốn vách rồng
mây tưởng như lâu đài Tây Trúc trên đất Phật, một bầu non nước ngỡ chốn Tiên cảnh
Bồng Lai. Vua vào chùa Phù Nghi quay về hướng lập đàn mà mật đảo với trời. Cả
triều đình đứng trang nghiêm, vua vào lễ khấn rằng: “Xin trời cho thần tiên xuống
để cơ duyên gặp gỡ đính ước ba sinh, ấy là nguyện ước của trẫm vậy”. Khấn rồi lạy
tạ.
Trong ba ngày không thấy
tông tích thần tiên đâu cả, lòng dạ bồi hồi không biết sự thể ra sao, bèn ngự
ra đầu núi trông về tiên đài thành tâm mật đảo. Đêm nằm mộng thấy thần linh cho
bài thơ rằng:
Tây Thiên trên có người tiên,
Lòng riêng chưa thấy ước nguyền cùng ai.
Nơi Đông lộ gặp anh tài,
Thành ra cũng ở chốn này, này chăng!
Vua được bốn câu thơ thần
cho, xe rồng trở về đến chân núi, thấy một người con gái phong tư xinh đẹp, cốt
cách thanh nhã, đang đứng bên miếu xem vua ngự. Vua thấy nàng có sắc đẹp rước đưa về cung hỏi rằng:
“nàng ở đâu vậy?”
Người con gái thưa rằng:
“Thiếp là người tiên, trời cho giáng sinh xuống Đông Lộ vào làm con ông trưởng
giả, đã mấy năm nay ở chốn nhà tranh tụng kinh đọc sử, giữ ngọc gìn vàng để đợi
một người anh hùng. Nay nghe tiếng bệ hạ giá Tây Thiên, thiết lập đàn chay chí
cầu tiên tử, thiếp không ngại xa xôi đi đến đây xem, may mà duyên trời định trước,
gặp gỡ nhà vua thiếp xin được chầu gần dưới trướng, thì thật không phụ duyên ba
sinh vậy”. Vua nghe nói mới hiểu trời đem người thần tiên đến cho mình, sai quần
thần sắm đủ lễ vật đưa xe nàng về nhà ông trưởng giả làm lễ cưới đón nàng về
kinh đô làm Hoàng phi chính thất.
Chưa đầy một năm, Hoàng
phi Ngọc Tiêu có thai sinh được một con trai tư chất thông minh, tài năng lỗi lạc.
Khi đến tuổi đội mũ, vua cho lập làm Hoàng Thái tử, nối ngôi trị nước, đặt hiệu
là Hùng Vĩ Vương.
Sau vua cùng Hoàng phi
học phép tiên, hưởng nước 200 năm nhưng tuổi thọ lại sánh với Bành Tổ, Kiều
Tông, sinh hóa bất diệt.
Vua Hùng Vĩ Vương lên
ngôi, noi gương báu đời trước, bắt đầu thi hành chính trị có nhiều điểm khả
quan. Vua từng đem ấn kiếm ra bảo với triều thần rằng: Ta có chiếc linh bảo này
lo gì thiên hạ không bình trị. Từ đấy oai thần càng lớn, thanh thế càng to, những
kẻ gian ác đều sợ mất mật, trong nước thái bình, ngoài biên vô sự, thiên hạ đều
khen là vua hiền, hưởng nước được 100 năm thì mất. Các vua tiếp theo nối đời trị
nước là:
Vua Định Vương ở ngôi
80 năm;
Vua Uy Vương ở ngôi 90
năm;
Vua Trịnh Vương ở ngôi
107 năm;
Vua Vũ Vương ở ngôi 96
năm;
Vua Việt Vương ở ngôi
105 năm;
Vua Anh Vương ở ngôi 99
năm;
Vua Triều Vương ở ngôi
94 năm;
Vua Tạo Vương ở ngôi 92
năm;
Trải 16 đời đều được gọi
là trị bình cả.
Đến đời thứ 17 là Hùng
Nghị Vương lên ngôi trị nước, thừa hưởng một thiên hạ đã lâu đời bình trị. Vua
đam mê rượu ngon gái đẹp, vui thích rong chơi, không sửa sang võ bị. Thục Vương
nghe thấy trong nước thường không chăm lo võ bị nên có ý muốn xâm chiếm cơ đồ,
nhưng lại sợ nước Nam có kiếm thần nên còn do dự chưa quyết. Thời bấy giờ, chúa
Phụ đạo bộ Ai Lao có tài lược lớn, cũng thuộc tông phái vua Hùng. Thục Vương
nghe thấy bèn đem quân đánh bộ Ai Lao để cướp chúa Phụ đạo. Ai Lao không chống
cự nổi sai người đi cầu cứu Hùng Nghị Vương. Vua đem 10 vạn tinh binh đến thẳng
dưới thành Ai Lao cứu giúp. Thục Vương thấy thế đưa thư cho Nghị Vương nói rằng:
Thục Vương sang phía tây là chỉ muốn cướp bộ tướng để truyền ngôi báu cho đấy
thôi chứ có dám lấy sức cánh tay con bọ ngựa mà địch với số xe mười vạn đâu.
Nghị Vương xem thư xong rồi rút quân về. Thục Vương truyền đem bộ chủ về nước
Thục, gả con gái và truyền ngôi cho rồi sai sứ đến tạ ơn Nghị Vương mà nguyện rằng:
“Nam triều làm anh, Bắc triều làm em, lập định ước giảng hòa, hai nước cùng
giao hảo”. Nghị Vương thuận cho. Từ đấy Tây, Nam đều rút quân về. Nghị Vương ở
ngôi được 160 năm, lập Thải tử Hùng Duệ Vương lên nối ngôi.
Duệ Vương tư chất thông
minh hiền trí, tài năng anh hùng, nhân được hưởng cơ đồ thịnh trị 17 đời của tổ
tông để lại nên trong thì sửa sang võ bị, ngoài thì phòng ngự biên cương, dốc
lòng vào việc trị bình để yên trong nước, noi gương đời trước trị dân, sùng
kính đạo trời, tôn thờ thần thánh nên trời ban điềm lành, phù hộ cho nước. Vì
thế vua càng sùng tín, kính trọng thần nhân, truyền lệnh khắp thiên hạ, tu sửa
đền miếu, tô điện vẽ cung sao cho oai vệ nghiêm trang, ngày ngày dâng hương
hoa, thành kính phụng sự. Các quan châu huyện một tháng hai lần đến chầu đền miều
sở tại, mật đảo Bách thần cho vận nước được dài lâu. Vua thân chinh đến núi
Nghĩa Lĩnh xem xét các điện thờ tổ tông, các miếu thờ danh tướng khai quốc các
triều đại, tất cả đều sửa sang tu bổ, thật là:
Mấy tầng vây bọc, chọc
trời muôn trượng lâu đài.
Bốn vách điểm tô, khắp
đất một bầu phong nguyệt.
Vua sai lập đàn kính lễ,
đôi bên văn võ áo mũ chỉnh tề đứng chầu.
Sau xa giá đi Tam Đảo,
Tản Viên xem hình thể, núi xinh cảnh đẹp, xây dựng đền miếu cầu đảo cầu tự.
Bấy giờ cõi trời gần hết,
vận hạn nước Hùng đã tàn, vua nằm mộng thấy điềm sinh con gái, sau sinh được
hai người con gái đều có đức hạnh thảo hiền, phong tư yểu điệu, dù cho người đẹp
nước Tề là Tề Khương hay Tống Nữ, người đẹp nước Tống cũng chỉ là tầm thường,
hai nàng phải sánh với các bậc tiên. Một người là Mị châu Tiên Dung công chúa,
một người là Mỵ châu Ngọc Hoa công chúa, vua cha yêu hai con gái vô cùng.
Mỵ châu Tiên Dung gả
cho Chử Đồng Tử (người xã Đa Hòa,
huyện Đông An, phủ Khoái Châu, xứ Sơn Nam). Còn công chúa
Ngọc Hoa, vua đợi tìm được bậc anh hùng hào kiệt mới định. Vua cho xây dựng hai
ngôi lầu ở núi Việt Trì trước cửa treo biển “đãi hiền lầu” để công chúa thứ hai
ra ở đấy. Vua phát hịch đi khắp bốn phương, đâu có văn nhân tài tử thì hội về
kinh thành để vua thi tài kén rể. Vì thế hào kiệt bốn phương vui mừng nô nức về
hội họp ở kinh đô.
Vua ngự ra chấm thi,
nào là thi tài văn: nghìn kinh vạn quyển thấu cùng học thuyết Khổng Tử, Mạnh Tử;
nào là thi tài võ: bốn khoa ba truyền lầu suốt thao lược của Tôn Vũ, Ngô Khởi.
Các vị hiền tài trong thiên hạ đều đua nhau dự thi. Nhưng người đạt cái này lại
hỏng cái khác, vẫn chưa ai đạt được toàn tài như yêu cầu.
Duy có Sơn Tinh ở núi Tản
Viên và Thủy Tinh ở hồ Động Đình trước học cùng thầy và cũng là bạn chưa kịp đến
dự thi. Hai ngày sau họ mới đến kinh thành, vào tâu với vua rằng: “Lũ chúng tôi
tài hèn sức mọn được lạm sinh ra trên đất của vua, nghe thấy Thánh thượng mở
khoa thi kén rể nên bọn chúng tôi đến tham dự nhưng lại bị đến muộn, nếu được
cho vào ứng thí thì thật may mắn cho chúng tôi không bị bỏ sót ra ngoài cái lệnh
chiêu hiền vậy”.
Vua rất mừng, xa giá về
tận sông Bạch Hạc ngự thí. Khi Sơn Tinh đến đầu sông thì thấy Thủy Tinh quay về
đáy nước, rồi bỗng thấy lòng sông mây cuộn mưa tuôn, mặt nước cát bay gió thổi,
ù ù đáy biển sóng ran, sèn sẹt trên mây sét đánh, thuồng luồng cá giải, trùng
trùng theo muôn dặm nước dâng lên, côn ngạc kình ngao đầy rẫy dưới muôn triệu
làn sóng vỗ. Một bầu trời đất muôn dặm ba đào, trong khí u hiển như thế ai
không run lòng bạt vía. Còn Sơn Tinh thì tay thư phù, tay cầm trượng, niệm thần
chú, chỉ sông sông cạn, chỉ núi núi tan, biến hóa mầu nhiệm huyền bí, không ai
lường được.
Vua thấy hai người đều
có phép thần tiên cả chưa biết gả công chúa cho ai. Xa giá về cung, vua gọi cả
hai người vào và bảo rằng: “Trẫm chỉ có một viên ngọc Lam điền(7) mà
hai người đều là anh hùng cả, chả lẽ kẻ mừng người tủi, kẻ vui người buồn, vậy
hễ ai đưa lễ đến trước thì ta gả cho”. Nghe xong Sơn Tinh, Thủy Tinh cùng hẹn với
nhau rằng: Chúng ta cùng về sắm sửa lễ vật xem ai đến trước.
Thủy Tinh về Động Đình đi tìm vật lạ còn Sơn Tinh về thẳng dưới lầu, lấy
cây gậy tre chỉ thẳng lên trời mà xin lễ cưới. Chợt có con voi trắng chín ngà
và các hạt châu lạ, ngọc quí từ trên trời rơi xuống. Sơn Tinh thu lấy, nửa đêm
giờ Tý đã đem lễ vật vào nộp trước sân rồng.
Vua gọi công chúa ra gả cho Sơn Tinh. Sơn
Tinh rước công chúa về động Tản Viên.
Đến
giờ Mão(8 vua thấy Thủy Tinh đem lễ vật đến,
vua phán rằng: Sơn Tinh đã đến rước công
chúa đi rồi.
Thủy Tinh hối hận bèn quay về Thủy Cung.
Vua Duệ Vương trị nước
được 115 năm, nhường ngôi cho Sơn Tinh núi Tản Viên. Tản Viên không chịu nhận.
Vua bảo: Vận nước nhà Hùng đã hết, ngươi nên thay vào. Tản Viên còn do dự chưa
quyết.
Thục Vương là chúa Phụ đạo Ai Lao cũng là tông phái vua Hùng, nghe tin
vua định nhường ngôi cho con rể là Tản Viên bèn đem quân về phía Nam đánh Duệ
Vương để cướp nước. Vua Duệ Vương có quân tinh nhuệ nên Thục Vương thua chạy.
Duệ Vương bảo Thục Vương rằng: “Ta có sức thần, Thục Vương há không sợ hay sao?
Từ đó Duệ Vương bỏ bê võ bị không luyện tập, đam mê sắc đẹp, ham thích rượu
ngon để mua vui.
Quân Thục đến nơi, Duệ
Vương vẫn say chưa tỉnh, một số quân sĩ trở giáo hàng Thục.
Vì thế Duệ Vương phải đắp
thành ở đất Việt Thường(9) rộng hàng ngàn trượng xoáy tròn như con ốc đặt tên là Loa thành. Khi đắp thành, đắp lên
lại lở xuống. Chợt thấy rùa Kim Quy (rùa vàng) ở sông phía đông nổi lên xưng là
Giang sứ. Vua đem Kim Quy bỏ vào chậu vàng hỏi duyên cớ vì đâu mà thành lở.
Vua
đem Kim Quy theo mình đến một gian quán ở núi Thất Diệu, giả làm người ở trọ, Đến
đêm quả nhiên nghe thấy Quỷ gọi mở cửa. Kim Quy thét lên, quỷ không
vào được, Đến lúc gà gáy thì quỷ tẩu tán.
Kim Quy xin vua cho đuổi theo. Đến núi Thất Diệu thì tinh khí đi đâu gần hết. Vua sai đào núi được
các nhạc khí thời xưa và
hài
cốt, liền đem đổ xuống sông. Từ đấy yêu khí tiêu tan, việc đắp thành không đầy
nửa tháng đã xong.
Kim Quy xin về, trước khi về trút một cái móng đưa cho vua và bảo: “Quốc
gia an, nguy tuy tự số trời nhưng người cũng phải phòng bị, nếu có giặc đến
dùng cái móng thiêng này làm máy nỏ bắn giặc thì không lo gì cả”.
Vua sai bề tôi là Cao Lỗ
chế cái nỏ thần lấy móng Kim Quy làm máy, gọi tên là Linh Quang Kim trảo thần nỏ.
Vua Hùng Duệ Vương đã
có nỏ thần, bèn thu thập dân binh, viết thư đưa cho Tản Viên rằng: “Nay quân Thục
chiếm thành của ta, ngươi nên đem theo binh mã tiếp viện cho ta”. Tản Viên bèn
đem binh mã tới Loa thành cùng Duệ Vương bày trận để phô trương thanh thế..
Ít ngày sau, Đức Thánh
Tản Viên nói với Duệ Vương rằng: “Cơ đồ nhà Hùng hưởng nước đã lâu, chắc là
lòng trời cho có từng ấy thôi, nên mới giúp cho Thục Vương vào chiếm. Vả lại Thục
vốn là Quân chủ Ai lao cũng là dòng dõi vua cha đời trước. Thế nước chẳng ở yên
mãi, số người là do tiền định, sao vua cứ luyến tiếc cõi Nam này mà trái ý trời,
đối địch với nhau để hại sinh linh. Huống hồ Bệ hạ với thần đã có phép tiên,
sao bằng: tiêu dao tiên cảnh chốn Bồng Lai, thà bỏ cõi phàm trần tục, gác phượng
lầu rồng, bạc vàng ngôi báu xem tựa chiếc lông, Ngọc Nữ Tiên Đồng thỏa nhìn con
mắt, tưởng như thế mới là đại cao vậy”.
Vua nghe theo, đưa thư
cho Thục Vương rồi nhường nước cho Thục Vương. Thục Vương sai sứ đến tạ ân,
nhân tiện vua cho Thục Vương cái nỏ thần rồi về núi Nghĩa Lĩnh cùng hẹn ước với
Đức Thánh Tản Viên, hóa sinh mãi mãi.
Thục An Dương Vương được
nước, cảm cái đức nhường của Duệ Vương như trời đất bèn ra núi Nghĩa Lĩnh xây dựng
đền đài để lấy chỗ quốc gia phụng sự. Lại dựng hai trụ đá ở trong núi, rồi ngửa
mặt lên trời khấn rằng: “Nguyện trời cao lồng lộng, soi xét gần xa để cho miếu
vua Duệ Vương này được trường tồn mãi mãi. Nếu các vua sau này nối ngôi trị nước
mà trái lời nguyện thì phải chịu hình phạt đao búa, để khỏi phụ tấm lòng kính
thờ người trước”.
Khấn xong lạy tạ, lên
xa giá về Phong Đô, cho gọi những người thuộc chi phái Duệ Vương, ban cấp cho
ngành trưởng là dân Tạo Lệ ở làng Trung Nghĩa 500 mẫu ruộng ở xã Nghĩa Cương và
ngành thứ Tạo lệ 200 mẫu ruộng ở xã Vy Cương. Lại cấp thuế ruộng các xứ, trên từ
Tuyên Quang, Hưng Hóa, dưới đến Việt Trì, dân các xã phải đến nộp số thuế để
làm hương hỏa phụng sự 18 đời vua Hùng từ Thánh tổ Cao Hoàng Đế và các vua nối
ngôi trở xuống, cùng vận nước hưởng phúc lành, muôn năm không dứt.
Vua An Vương trị vì được
60 năm. Thời bấy giờ nhà Tần đem những kẻ lưu vong, những kẻ vô dụng và những
người buôn bán ở các đạo tụ tập cho làm quân lính, lại sai Hiệu úy là Đồ Thư đem
lính ấy xuống thuyền làm quân sĩ dưới thuyền, đến đào kênh vận chuyển lương thực
đi sâu vào đất Lĩnh Nam, cướp đất Lục Lương mà đặt ra Quế Lâm, Nam Hải và Tượng
Quận. Lại cho Nhâm Hiêu làm Nam Hải úy, cho Triệu Đà làm Long Châu lệnh.
Nay trong biển ở miếu
khai vật tế nhân có câu đối rằng:
Hội Nghĩa Lĩnh khai cương, cảnh nhĩ sổ lý thanh sơn lưu
cao trạch nhi thành đô hội.
Tưởng Việt thành thâu túc, thùy sử nhất hoằng bích thủy
tiễn vãn nghịch dĩ khải hồng đồ.
Dịch:
Nghĩ đến Nghĩa Lĩnh mở cõi bờ, đất này mấy dặm non xanh,
đội ơn trạch mà thành ra đô hội,
Tưởng việc Việt thành chuyển thóc lúa, cải tạo một vùng
nước biếc, thu nghịch dân để dựng cơ đồ. Sau Nhâm Hiêu, Triệu Đà
thừa cơ gây hấn đến xâm lược, đem quân đến Tiên Du, Bắc Giang cùng với An Vương
đánh nhau. Vua An Vương lấy nỏ thần bắn. Triệu Đà thua chạy. Triệu Đà biết Thục
Vương có nỏ thần không thể địch được, sai con là Trọng Thủy vào chầu vua và xin
được cầu hôn. Vua đem công chúa Mỵ Nương gả cho. Trọng Thủy dụ dỗ Mỵ Nương rồi
ngầm đổi máy nỏ thần về bảo Triệu Đà đem quân đánh. An Vương không biết máy nỏ
thần đã mất, cứ ngồi đánh cờ cười mà bảo rằng: “Đà không sợ nỏ thần của ta hay
sao?”. Quân Triệu Đà kéo đến gần, An Vương đem nỏ bắn thì máy nỏ đã gãy, thế rồi
thua chạy. Thế là cơ đồ nhà Hùng đến đây thì mất vậy..
Từ Triệu Vũ Vương đến
Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê, Nguyễn trở lại đây, các triều đại đều chuẩn y các miếu
điện cùng các trưởng thứ dân Tạo Lệ làng Trung Nghĩa, phàm các việc binh,
lương, thuế, sưu, dịch nhất nhất theo lệ cũ, phụng sự Tổ Quốc bền lâu, để tiếng
thơm lại muôn đời, thực là vẻ vang thay.
Trên đây tính từ Kinh Dương Vương đến Duệ Vương cộng là 2.663 năm. Tính
trở lên cơ đồ nhà Hùng 18 đời (thập bát diệp 十
八 叶 nghĩa là 18 ngành vua), ấn ngọc truyền ngôi báu, 180 vua（nhất bách bát thập đại Đế Vương一 百 八 十 代 帝 王）thay nhau trị vì thống nhất Sơn hà,
văn hóa trị nước, xây dựng 122 đền miếu.
Niên kỉ 18 đời trị nước, vua thánh truyền lại
cho con thánh cháu thần, các triều đại làm vua cộng hưởng nước được 2.665 năm;
tuổi thọ cộng được 8.678 tuổi, sinh được 986 chi, hoàng tử công chúa, nòi giống
sinh ra cháu chắt cộng cả thảy 14.370 người, sinh sống khắp chốn rừng núi, miền
biển nước Nam. Muôn đời trường tồn, nối nhau không bao giờ dứt
Ngày tốt tháng mạnh
xuân (tháng Giêng) năm Hùng Vương thứ 32.
_________________________
(1) Tên hai ngôi sao ứng với vùng đất Kinh Dương.
(2) Tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay.
(3) Núi Hồng Lĩnh ngày nay
(4)
Của Hội ở Nghệ An ngày nay
(5) Tức Hùng Bảo Thứu Lĩnh sơn
(6)
Thuộc tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc
ngày nay.
(7) Tức công chúa Ngọc Hoa
(8) Từ 5 đến 7 giờ ngày nay
(9) Cần khảo cứu thêm, Việt Thường là tên Trung Quốc gọi nước Văn
Lang.
Người dịch: Hà Ngọc Xuyên
Hiệu đính: Tiến sĩ
viện Hán nôm
Vương
Thị Hường
