Duan
Dang
Phần 1
Hẳn
người Việt không có ai chưa từng nghe đến cái tên tình báo Hoa Nam, con ngáo ộp
khét tiếng trong đời sống chính trị nước Việt Nam. Thế nhưng, gần như chẳng mấy
ai biết được tình báo Hoa Nam, hay Hoa Nam tình báo cục, nằm ở đâu trong cơ cấu
tình báo của Trung Quốc.
Đối
với người Việt, Hoa Nam tình báo ngày nay dường như cụm từ là để chỉ tất cả mọi
vấn đề liên quan đến tình báo phương Bắc. Cứ tình báo Trung Quốc thì sẽ được
gọi là tình báo Hoa Nam, vốn được xem là một phân cục tình báo phụ trách Nam
Trung Quốc, Hồng Kông, Đông Dương và Đông Nam Á.
Định
kiến này sẽ dẫn đến sự nhầm tưởng tai hại rằng chỉ có một cơ quan tình báo
Trung Quốc hoạt động tại Việt Nam, dưới tên gọi tình báo Hoa Nam. Thực tế, có
rất nhiều cơ quan tình báo Trung Quốc cùng hoạt động ngầm ở Việt Nam, cũng như
bất kỳ nước nào khác trên thế giới. Vậy đối với người Việt, Hoa Nam tình báo
bắt nguồn từ đâu và liệu có thực sự tồn tại một cơ quan như thế hay không? Câu
trả lời là có và không.
Để
tìm hiểu nguồn gốc Hoa Nam tình báo cục đối với người Việt, cần phải quay trở
lại với thời kỳ quốc cộng liên minh kháng Nhật lần thứ hai ở Trung Quốc.
Tháng
10.1937, lãnh đạo đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP) triệu tập hội nghị Bộ Chính
trị về vấn đề hoạt động cách mạng ở 12 tỉnh phía nam Trung Quốc. Tại đại hội
này, CCP quyết định thành lập Cục Trường Giang đặt tại Vũ Hán. Cục Trường Giang
chịu trách nhiệm lãnh đạo hoạt động cách mạng ở phía nam và Tân Tứ quân ở miền
nam, đàm phán với Quốc dân đảng và mở rộng tầm ảnh hưởng của cộng sản ở các khu
vực thuộc quyền kiểm soát của Quốc dân đảng.
Cục
Trường Giang lúc này được xem như Bộ Chính trị thứ hai, với sự góp mặt của 5 ủy
viên Bộ Chính trị là Chu Ân Lai, Vương Minh, Bác Cổ, Hạng Anh và Khải Phong. Bộ
Chính trị thứ nhất lúc đó đặt tại Diên An dưới sự lãnh đạo của Mao Trạch Đông.
Cục Trường Giang lúc đó rất có trọng lượng trong CCP và bị Mao xem như là một
cái gai.
Chính
Chu Ân Lai, người được xem là ông tổ của tình báo cách mạng Trung Quốc, lúc đó
đã nỗ lực thiết lập một mạng lưới tình báo hiệu quả trong lòng địch ở phía nam.
Đến tháng 10.1938, Cục Trường Giang được đổi tên thành Cục Nam Phương đặt tại
Trùng Khánh. Sau đó, vào năm 1939, Chu ra lệnh cho Phan Hán Niên, một tên tuổi
điệp báo lẫy lừng của CCP, thiết lập một mạng lưới tình báo lớn có trụ sở tại
Thượng Hải, lấy tên là “Hoa Nam Tình báo Cục”.
Cục
Tình báo Hoa Nam chính thức ra đời dưới sự quản lý của Cục Nam Phương (Southern
Bureau) từ năm 1939, mặc dù mạng lưới của nó đã được thiết lập rải rác từ trước
đó.
Cục
Nam Phương phụ trách lãnh đạo kháng chiến ở các vùng Tứ Xuyên, Quý Châu, Vân
Nam, Quảng Đông, Quảng Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Giang Tây, Giang Tô, Hồng Kông và
đặc biệt phụ trách quan hệ với các phong trào cách mạng ở Đông Nam Á.
Đây
có lẽ là yếu tố then chốt khiến Cục Tình báo Hoa Nam trở nên khét tiếng ở Việt
Nam và Đông Nam Á bởi việc cục này cài cắm gián điệp vào các phe phái đối địch
với phong trào cộng sản ở khu vực hoặc thậm chí vào chính các đảng có quan hệ
là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt khi kinh đô của phong trào cộng sản ở
Đông Á khi đó nằm tại Thượng Hải và Hồng Kông. Đây là hai địa bàn đặt trụ sở
chính của tình báo Hoa Nam do Phan Hán Niên lãnh đạo. Cơ quan này cài cắm nhiều
điệp viên nằm vùng trong lòng giới ngoại giao và quân đội Nhật Bản cũng như
Quốc dân đảng.
Một
trong những thành tích chói sáng nhất của tình báo Hoa Nam thời Đệ nhị thế
chiến là nắm trước được thời điểm chiến dịch Barbarossa xảy ra. Đây là cuộc
tiến công chớp nhoáng do Hitler phát động nhằm vào Liên Xô.
Theo
sử sách Trung Quốc, một điệp viên của Hoa Nam tình báo ở Trùng Khánh đã nghe
ngóng được trong giới ngoại giao Nhật Bản về một kế hoạch tấn công Liên Xô của
Đức Quốc xã vào ngày 22.6.1941. Thông tin này được chuyển đến Chu Ân Lai và Chu
lập tức ký một bức điện gửi về Diên An, rồi từ đó nó được gửi đến Moscow vào
ngày 20.6, hai ngày trước khi cuộc tấn công nổ ra.
Vài
tháng sau đó, Hoa Nam tình báo tiếp tục nắm bắt được thông tin từ nhiều nguồn
khác nhau về quá trình chuẩn bị của quân đội Nhật cho một cuộc chiến tranh với
Mỹ. Đến tháng 10, Hoa Nam tình báo kết luận quá trình chuẩn bị đã cơ bản hoàn
tất và quân đội của Thiên Hoàng sắp sửa gây chiến với Mỹ. Thông tin này được
gửi về Diên An và một lần nữa được chuyển tiếp cho các lãnh đạo Liên Xô. Ngày
7.12.1941 chuyện gì đã xảy ra? Xin mời search nếu quên.
Đến
lúc này, có lẽ câu hỏi liệu có thực sự tồn tại một tổ chức có tên Hoa Nam Tình
báo Cục hay không đã được giải đáp. Vấn đề còn lại là Hoa Nam Tình báo Cục đã
thoát thai hoán cốt ra sao trong dòng lịch sử kinh thiên động địa ở Đông Á tiếp
diễn sau đó. Liệu nó có tiếp tục tồn tại hay không và nếu tồn tại thì nó đang
nằm ở đâu trong guồng máy tình báo khét tiếng của Trung Quốc.
Để
giải quyết vấn đề này, hãy quay trở lại Diên An, gặp gỡ một Mao Trạch Đông đang
tức tối và ủ mưu thâu tóm các quyền hành bị phân tán cho Cục Nam Phương của Chu
Ân Lai. Tại đây, chúng ta cũng sẽ gặp gỡ một nhân vật độc nhất vô nhị không thể
không nhắc đến trong lịch sử tình báo Trung Quốc – trùm mật vụ được mệnh danh
là “Beria của Trung Quốc”: Khang Sinh.
Phần 2
Lịch
sử cơ cấu tổ chức của Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP) rất phức tạp, xuất phát từ
địa hình rộng lớn của nước này và các cuộc đấu đá quyền lực liên miên trong nội
bộ đảng. Năm 1937, Cục Trường Giang của CCP ở Vũ Hán lãnh đạo mặt trận hợp tác
kháng Nhật với Quốc dân đảng trong khi Bộ Chính trị thứ nhất của Mao Trạch Đông
núp lùm tại Diên An. Cục Trường Giang khi đó đặt dưới sự lãnh đạo của Vương
Minh, thủ lĩnh của nhóm 28 Bolshevik vừa trở về từ Moscow. Trước đó Vương Minh
là trưởng đoàn của Trung Quốc tại Đệ tam quốc tế (Comintern) trong giai đoạn
1933-1937. Phó đoàn của Vương là Khang Sinh, người tu nghiệp tại các trường đào
tạo mật vụ của NKVD và KGB.
Tuy
Mao tỏ ra tôn kính Vương Minh lúc ban đầu khi nhà lãnh đạo này trở về với sự
hậu thuẫn mạnh mẽ của Comintern, song mâu thuẫn nhanh chóng nảy sinh giữa hai
đối thủ này. Cục Trường Giang dưới sự lãnh đạo của Vương Minh và Chu Ân Lai chủ
trương hợp tác thực tình với Quốc dân đảng để kháng Nhật. Tuy nhiên, Mao lại
chỉ muốn đánh cầm chừng và xây dựng cơ sở đảng trong các khu vực kiểm soát của
Quốc dân đảng. Hiềm khích nảy sinh giữa Mao và Vương Minh là không thể tránh
khỏi.
Trong
nỗ lực giành lợi thế trước Vương Minh, Mao đã kết thân với Khang Sinh, giữa hai
người này hình thành mối quan hệ liên minh chiến lược. Đặc biệt, Khang Sinh
chính là người mai mối giữa Mao Trạch Đông với Giang Thanh, khi đó là một điệp
viên được cài cắm ở Thượng Hải. Có nhiều lý do để Mao liên kết với Khang Sinh.
Thứ nhất, vì từng là phó đoàn của Trung Quốc ở Comintern, nên Khang có thể giúp
Mao thu hút được sự ủng hộ của Comintern lúc đó đang đổ dồn vào Vương Minh. Thứ
hai, liên kết với Khang Sinh giúp làm suy yếu phe của Vương Minh. Và thứ ba,
kinh nghiệm mật vụ của Khang sẽ giúp Mao thâu tóm hoạt động tình báo và an
ninh. Sau này, chính Khang là đao phủ thủ trong đợt vận động chỉnh phong Diên
An, thực chất là cuộc thanh trừng các đối thủ chính trị của Mao.
Cuộc
đấu đá quyền lực giữa hai bộ chính trị của CCP dâng lên đến cao trào tại hội
nghị trung ương sáu của Đại hội 6 từ tháng 9 đến tháng 11 năm 1938 ở Diên An,
và người chiến thắng là Mao Trạch Đông. Trong nỗ lực làm suy yếu Vương Minh,
Mao quyết định bãi bỏ Cục Trường Giang, chia cục này làm ba cục là Cục Nam
Phương do Chu Ân Lai lãnh đạo và Cục Trung Nguyên do một người thân tín của Mao
là Lưu Thiếu Kỳ lãnh đạo và Cục Đông Nam. Cục Trung Nguyên sau được đổi tên
thành Cục Hoa Trung. Tuy thời gian xuất hiện có thể khác nhau và trải quá vài
đợt sáp nhập, chia tách, nhưng nhìn chung sau năm 1949, CCP phân chia thành các
cục là Cục Hoa Bắc, Cục Đông Bắc, Cục Hoa Đông, Cục Tây Bắc, Cục Tây Nam và Cục
Trung Nam, tương ứng với 6 đại địa khu tồn tại từ 1949 đến 1954.
Nhận
thấy vai trò quan trọng của hoạt động an ninh và tình báo đối với quá trình
thâu tóm quyền hành của mình, Mao muốn thống nhất các cơ quan tình báo thành
một tổ chức đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của mình. Vì vậy, Mao quyết định thủ
tiêu Cục An ninh chính trị và thành lập Bộ Xã hội do Khang Sinh làm bộ trưởng
vào tháng 10.1939. Đây có thể xem là cơ quan tình báo thống nhất đầu tiên của
CCP, tiền thân của Bộ Công an và Bộ An ninh quốc gia sau này.
Tổ
chức của Bộ Xã hội (SAD) có các cục tình báo khu vực gắn liền với các cục của
CCP. Và Hoa Nam tình báo cục chính là cơ sở của SAD ở Cục Nam Phương. Tuy
nhiên, do e ngại sức ảnh hưởng quá lớn của Khang Sinh nên Mao đích thân triệu
tập lãnh đạo tình báo Lý Khắc Nông của Cục Nam Phương ở Trùng Khánh về Diên An
làm thứ trưởng thường trực của SAD.
Lý
Khắc Nông lúc ấy là tổng thư ký phụ trách tình báo và an ninh của Cục Nam
Phương. Việc triệu tập Lý Khắc Nông về Diên An làm phó tướng cho Khang Siinh
phải nói là một đòn bậc thầy của Mao, vừa giúp kiểm soát Khang, vừa làm suy yếu
Chu Ân Lai và lợi dụng được những kinh nghiệm vô giá về tình báo trong lòng
địch của Lý Khắc Nông.
Phần 3
Năm 1939, Bộ Xã hội, tiền thân của Bộ An
ninh quốc gia và Bộ Công an, và cả tình báo quân sự Trung Quốc, ra đời, với
Khang Sinh là bộ trưởng, Lý Khắc Nông là thứ trưởng thường trực và Phan Hán
Niên là thứ trưởng. Năm 1939, Bộ Xã hội, tiền thân của Bộ An ninh quốc gia và
Bộ Công an, và cả tình báo quân sự Trung Quốc, ra đời, với Khang Sinh là bộ
trưởng, Lý Khắc Nông là thứ trưởng thường trực và Phan Hán Niên là thứ trưởng.
Huyền thoại tình báo Phan Hán Niên chủ
yếu giám sát hoạt động đào tạo điệp viên ở Diên An và một số học trò của ông
sau này đã theo ông đến Hồng Kông và Thượng Hải. Sau khi Phan Hán Niên trở lại
địa bàn quen thuộc là Hồng Kông vào tháng 4.1939 để chữa bệnh mắt, giới lãnh
đạo ở Diên An yêu cầu ông ở lại đây và giám sát việc tổ chức cơ quan tình báo ở
phía nam có tên Hoa Nam Tình báo Cục, trên cơ sở hợp nhất các mạng lưới ở
Thượng Hải, Hồng Kông Ma Cao và Quảng Đông như chúng ta đã biết.
Phan Hán Niên tái cấu trúc các mạng lưới
hiện hữu bằng cách bổ sung những học trò mà ông dẫn theo từ Diên An. Ông cài
cắm điệp viên vào các mạng lưới khác nhau, gồm cả cơ quan tình báo của Liên Xô
ở Viễn Đông và Cục Điều tra và Thống kê quốc gia – cơ quan tình báo quân sự của
Quốc dân đảng khét tiếng với tên rút gọn “Quân thống”, và dĩ nhiên là cơ quan
tình báo của Bộ Ngoại giao Nhật Bản lúc bấy giờ.
Như một bi kịch oan khiên thường thấy
của những nhà tình báo hiển hách, hoạt động của Phan Hán Niên ở Hồng Kông và
Thượng Hải rồi sẽ khiến ông ngậm đắng nuốt cay với 22 năm tù ngục cho đến chết
từ 1955 đến 1977.
Tuy nhiên, trước hết hãy giải quyết câu
hỏi vì sao có lúc chúng ta gọi Hoa Nam Tình báo cục, có lúc lại gọi Hoa Nam
Tình báo phân cục, có lúc lại chỉ đơn giản là tình báo Hoa Nam?
Sau khi Đệ nhị thế chiến kết thúc, tháng
12.1945, Cục Nam phương đổi tên thành Cục Trùng Khánh, tham gia vào hội nghị
hiệp thương chính trị toàn quốc ở thành phố này. Đến tháng 5.1946, đoàn đại
biểu của Đảng Cộng sản Trung Quốc dời về Nam Kinh theo chính phủ Trung Hoa dân
quốc và đổi tên thành Cục Nam Kinh.
Tháng 3.1947, sau khi nội chiến toàn
diện nổ ra, các tổ chức công khai của Đảng Cộng sản Trung Quốc ở Nam Kinh,
Thượng Hải và Trùng Khánh bị trục xuất và triệt thoái về Diên An, Cục Nam Kinh,
với các tiền thân là Cục Trùng Khánh, Cục Nam phương và Cục Trường Giang đã kết
thúc sứ mệnh lịch sử và giải tán.
Trong cùng khoảng thời gian này, tại
Hồng Kông, Phan Hán Niên cùng các đồng chí như Phương Phương, Doãn Lâm Bình,
Chương Hán Phu nhận được chỉ thị thành lập Phân cục Hồng Kông trực thuộc Ban
chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc như là trung tâm chỉ huy của Đảng
Cộng sản ở vùng Hoa Nam.
Ngoài tình báo, Phân cục Hồng Kông còn
chịu trách nhiệm cho hoạt động hết sức quan trọng là công tác mặt trận thống
nhất, bao gồm việc liên lạc với các lực lượng người Hoa ở hải ngoại, đặc biệt
là ở Đông Nam Á. Trong đó, Quảng Đông là khu vực hết sức quan trọng bởi đây là
quê quán của nhiều người Hoa ở hải ngoại nhất.
Sau khi Đảng Cộng sản giành chiến thắng
và tuyên bố lập quốc vào tháng 10.1949, Trung Quốc được chia thành 6 đại khu
hành chính, gồm đông bắc, hoa bắc, hoa đông, tây bắc, tây nam và trung nam.
Ngoài khu hoa bắc đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của chính quyền trung ương, 5
khu còn lại đều được chỉ huy bởi các cục có tên tương ứng trực thuộc ban chấp
hành trung ương. Như vậy, Đảng Cộng sản Trung Quốc khi đó có 5 cục địa phương
là Cục Đông Bắc, Cục Hoa Đông, Cục Tây Bắc, Cục Tây Nam và Cục Trung Nam. Các
cục này tồn tại từ năm 1949 đến 1955 thì đồng loạt bị bãi bỏ.
Trong khoảng thời gian này, Phân cục
Hồng Kông được đổi tên thành Phân cục Hoa Nam và di chuyển đại bản doanh đến
thành phố Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông. Phân cục Hoa Nam khi ấy trực thuộc Cục
Trung Nam, là cục duy nhất có phân cục. Đến năm 1955, khi các cục địa phương bị
bãi bỏ, Phân cục Hoa Nam trở thành Tỉnh ủy tỉnh Quảng Đông.
Tuy nhiên, Phân cục Hoa Nam đã trở nên
khét tiếng bởi quãng thời gian tồn tại của nó trùng với cuộc chiến tranh Đông
Dương lần thứ nhất. Trong thời gian đó, Hoa Nam Phân cục luôn thường trực một
bản kế hoạch về việc xâm lược Đông Dương và Đông Nam Á. Bản kế hoạch này đã bị
Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) lấy được và đó có thể là một trong những lý do
dẫn đến sự hình thành của cái gọi là “lý thuyết domino”, một trong những nguồn
cơn của cuộc chiến tranh Đông Dương lần thứ hai, còn gọi là Chiến tranh Việt
Nam.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét