THÔN MINH TRIẾT: “Có Minh Triết để giữ Thân Mệnh, không vướng vào gai, vấp vào đá”

Nguyễn Khắc Mai

Trong bài phú “Thiên Quân Thái Nhiên” (Cái Tâm Thanh Thản), của Ngô Thì Nhậm, có câu, ”Minh Triết dĩ bảo thân, vô cứ vu lê, khốn vu thạch”, nghĩa là có Minh Triết để giữ thân mệnh, không vướng vào gai, vấp vào đá”. (Ngô Thì Nhậm Toàn tập TI NXB KHXH 2002 Tr 341).

Minh Triết là gì, mà có thể giữ thân?. Chữ thân ở đây, nên hiểu là thân mệnh, vừa là thân thể vật chất, vừa là mệnh nghĩa là cái thân thể tinh thần (nhân cách, trí tuệ, đạo đức, lối sống). Có thân mệnh của một cá nhân, có thân mệnh của một cộng đồng-một gia tộc, một công ty, một chính đảng, một dân tộc…

Sức khỏe Cộng đồng cũng là bàn việc giữ thân mệnh nghĩa là vừa giữ gìn thân thể vật chất, vừa là thân thể tinh thần. Nhưng làm sao lại phải có Minh Triết, mới giữ được. Trong rất nhiều định nghĩa Minh Triết tôi xin trích ở đây một định nghĩa, mà tôi cho là phù hợp với nội dung đang bàn. Trên Wisdom pages, ta có thể tìm thấy cả trăm ngàn định nghĩa như thế.

“Minh Triết là biểu hiện trí tuệ và đức hạnh của con người. Nó là đặc trưng của những ai biết sống hài hòa với chinh mình và với đồng loại, hài hòa giữa thân xác và tâm hồn, biết nuôi dưỡng những phẩm chất tinh thần, biết gắn liền lời nói với việc làm”.

Bạn xem câu nói ấy có khôn ngoan không, có sáng suốt không, có giá trị phổ quát không. Bất cứ ai làm được như vậy, họ đã là người Minh Triết, biết sống Minh Triết. Bạn là người có tri thức thậm chí có văn bằng cao, nhưng bạn thiếu đức hạnh, chắc chắn bạn không thể là người có hạnh phúc, có khi còn là kẻ bất hạnh. Bạn có thân thể cường tráng, mà tâm hồn bạn chứa quá nhiều rác rưởi, đen tối, chắc chắn bạn không thể là người hạnh phúc. Bạn nói một đằng, làm một nẽo, lừa dối mình và lừa dối người khác, bạn không những làm hại đồng bào, đồng loại của mình, mà còn tạo ra một quả báo xấu cho chính mình ngay trong đời hiên tai, nghĩa là ban sẽ hứng chịu hậu quả ngay nhãn tiền. Không chỉ tôn giáo mới giải thích cho bạn như vậy, mà cả khoa hoc và triết học ngày nay cũng mách bảo bạn như thế. Cứ thử chịu khó quan sát và chiêm nghiệm cuộc sống, ta cũng có thể nhận ra những sự thật như thế.

Ngày nhỏ, tôi có học một bài ngụ ngôn còn nhớ mãi cho đến tận tuổi già. Bài Diêm vương chọn Tể tướng. Tể tướng ở cõi âm là người biết tạo ra càng nhiều chết chóc càng giỏi, như thế mới đáng là Tể tướng. Vị thần chiến tranh xin ứng cử. Không được. Vị thần dịch tễ cũng không được. Đến khi thần vô tiết độ ứng cữ thì Diêm vương chọn. Bởi vì sự vô tiết độ sẽ tạo ra cái chết gấp nhiều lần chiến tranh, cũng như dịch tễ. Này nhé vì sao chết vì tai nạn giao thong nhiều. Vì có vô tiết độ. Uống rượu không chừng mực vẫn lái xe, tham lam không chừng mực vẫn điều hành, vẫn quản lý, đường sá xấu tràn lan, xe cộ không cần kiểm định … Nào chỉ có trong giao thông. Thực phẩm bẩn. ô nhiễm, chất phụ gia độc, chất bảo quản độc, lạm dụng hóa chất tràn lan vì lòng tham, chỉ biết mình không cần biết người…Cái Tham, cái dốt, cái cậy quyền ( bất cứ ai thủ đắc một việc gì đấy đều cậy quyền, bất chấp đạo lý hay pháp lý), người sản xuất, người buôn bán, người cầm quyền không bị kiềm chế bằng luật pháp, bằng dư luận, không được kiểm soát bằng đạo đức, bằng trí tuệ…cứ để cho tham, sân, si vô độ phát triển làm gì cõi âm không tăng nhanh dân số. Diêm vương đã chọn đúng ngôi thủ tướng.

Sống có điều độ, tức là biết sống hài hòa. Hài hòa với chính bản thân mình. Hài hòa với đồng loại, với người khác. Hài hòa với thiên nhiên. Hài hòa cả hiện tại, quá khứ với tương lai. Đó là thông điệp kép vừa của một bậc trí thức, một chính khách, cuối đời lại là vị Thiền sư Việt Nam, lại còn là một kiến giải minh mẫn của một trí giả người Phương Tây hiện đại.

Cứ thử nghiệm mà xem. Nếu biết sống Minh Triết trong cuộc đời, đạt tới được đạo “Hòa” việc tu thân, tề gia, trị quốc, cả bình thiên hạ, chắc chắn sẽ có thành tựu tốt đẹp. Cố nhiên bình thiên hạ là sống hài hòa với thiên hạ, bình đẳng chứ không phải đi bình định đánh cướp của người ta! Cả với thân mệnh của một cá nhân, của cả Đảng, của Nhà nước, như mà giữ được đạo hòa, chắc chắn sẽ không vướng vào gai, vấp vào đá như đang thấy nhãn tiền. /.

Thứ Năm, 2 tháng 10, 2014

“Có Minh Triết để giữ Thân Mệnh, không vướng vào gai, vấp vào đá”

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét